KOLESTEROL -1-
Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız?
Kolesterol yüksekliği, sağlık açısından ne tür bir risk taşıyor? Her kolesterol türü zararlı mı? Bu soruların yanıtı düşündüğünüzden daha karmaşık bir yapıdadır.
Artık kolesterol, tek başına bir gösterge olarak değerlendirilmemektedir; onun hangi moleküllerle ve ne şekilde dolaştığı da büyük önem taşımaktadır.
Klasik kolesterol testlerinde HDL (iyi kolesterol), LDL (kötü kolesterol) ve trigliserid gibi temel ölçütler incelenir. Ancak bu testler, partikül büyüklüğünü veya sayısını göstermez.
Güncel araştırmalar, küçük ve yoğun LDL partiküllerinin damar duvarına daha kolay girdiğini ve plak oluşumunu hızlandırdığını ortaya koymaktadır (JAMA Cardiology, 2023).
Küçük LDL=Yüksek risk
Harvard Tıp Fakültesi’nin 2022 tarihli bir çalışmasına göre, kalp krizi geçiren hastaların %50’sinde kolesterol seviyeleri “normal” kabul edilen aralıklardadır. Ancak detaylı testler, bu kişilerin küçük ve yoğun LDL parçacıklarına sahip olduğunu göstermektedir.
Yani; LDL seviyeniz yüksek olsa bile, parçacıklar büyükse riskiniz düşük olabilir. Aksine, LDL seviyeniz 100 bile olsa, eğer parçacıklar küçük ve yoğun ise kalbiniz tehdit altındadır.
Örnek oranlar ne anlatır?
– Trigliserit: 200
– HDL: 40
→ Bu durumda trigliserit/HDL oranı 5 çıkar.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üzerindeyse kalp-damar hastalığı riski artar. Oran 5 olduğunda bu ciddi bir risk taşır.
– Ancak bu kişinin toplam kolesterolü 180 gibi “kabul edilebilir” bir seviyede olabilir. Yani doktor, basit bir testle bu kişiyi sağlıklı zannedebilir.
Test yaptırırken ne isteyin?
Bu nedenle, yeni nesil bir test olan Lipoprotein Parçacık Boyutu Analizi, yalnızca kolesterol miktarını değil, damar içinde dolaşan parçacıkların büyüklüğünü de ölçmektedir. Bu test sayesinde küçük ve potansiyel olarak tehlikeli parçacıklar daha net bir şekilde anlaşılmaktadır.
İnsülin direnci varsa kolesterol daha tehlikeli
İnsülin direnci bulunan bireylerde HDL seviyeleri düşer, trigliserit değerleri yükselir ve kötü kolesterol, damar duvarına yapışmaya daha yatkın hale gelir. Dolayısıyla, özellikle bel çevresi geniş olan ve aşırı şeker tüketen bireylerde kolesterol yüksekliği daha büyük risk taşır.
Toplam kolesterol 300 olabilir, sorun olmayabilir
Eğer toplam kolesterol değeri yüksekse bile, HDL (iyi kolesterol) düzeyi çok yüksekse bu bazı kişilerde sorun yaratmayabilir. Örneğin, kadınlarda HDL değeri 80’in üzerinde, trigliserit 100’ün altında ve insülin direnci yoksa, yüksek kolesterol düzeyleri bile kalp riski açısından düşük olabilir (Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021).
Neye dikkat etmek gerekir?
– HDL (iyi kolesterol) erkeklerde 40 mg/dl, kadınlarda 50 mg/dl’nin üzerinde olmalıdır.
– Trigliserit 150 mg/dl altında kalmalıdır.
– Bel çevresi erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’yi aşmamalıdır.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üzerinde ise kalp riski artar.
Bel çevresi neden önemli?
Bir diğer risk belirteci de bel çevresidir. Bel çevresinin artışı, insülin direncinin de artmasına yol açar.
İnsülin direnci, yalnızca diyabet değil, aynı zamanda LDL parçacıklarının küçülmesine ve sayısının artmasına neden olmaktadır (American Heart Association, 2020).
Görünürde sağlıklı, içeride tehlikeli
Bu durumu anlamak için kullanılan testlerden biri NMR LipoProfile adı verilen gelişmiş lipit analizidir. Bu test, kolesterol taşıyan lipoproteinlerin boyut ve sayısını gösterir.
Kolesterolünüzü atık gibi düşünün ve bu atıkları taşıyan lipoprotein parçacıklarını ise bir kamyon olarak hayal edin.
Önemli olan, sadece atık miktarı değil, o atıkları taşıyan kamyonların sayısıdır.
Kamyonların boyutu da büyük bir rol oynamaktadır. Tipik lipid testinde, kolesterol miktarınızı ve bunun ne kadarının LDL, HDL ve trigliserit olduğunu öğrenirsiniz.
Ancak daha önemli olan, bu bileşenleri taşıyan kamyonların sayısı ve boyutudur. Eğer çok fazla atığınız varsa, ya onları taşıyan birkaç büyük “kamyon” ya da çok sayıda “küçük damperli kamyon” bulundurmalısınız.
Eğer birçok küçük damperli kamyonunuz varsa, arter duvarlarına daha fazla sızabilirler, bu da daha fazla plak birikmesine yol açabilir.
YARIN:
– Kas ağrısı yaşıyorsanız, bunun nedeni kolesterol ilacı olabilir!
– LDL’niz yüksek diye hemen statin kullanmaya başlamayın, önce bu testleri isteyin.
– Yeni araştırma: Kolesterolü düşürmek her zaman kalp krizini önlemiyor.
– Karaciğerinizi yormadan kolesterolü düşürmenin yolları mevcut.
