KOLESTEROL -1-
Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız?
Kolesterol seviyeniz yüksekse, bu durumdan ne kadar etkilendiğinizi merak ediyor olabilirsiniz. Tüm kolesterol türleri zararlı mı? Bu sorunun yanıtı oldukça karmaşık.
Artık kolesterol, tek başına bir sağlık göstergesi olarak ele alınmıyor; onun büyüklüğü, şekli ve moleküllerle olan ilişkisi de büyük önem taşıyor.
Klasik kolesterol testleri, HDL (iyi kolesterol), LDL (kötü kolesterol) ve trigliserid gibi temel parametreleri ölçerken, partikül büyüklüğü ve sayısını göz önünde bulundurmuyor.
Son araştırmalar, küçük ve yoğun LDL partiküllerinin damar duvarına daha kolay sızdığını ve plak oluşumunu hızlandırdığını ortaya koyuyor (JAMA Cardiology, 2023).
Küçük LDL=Yüksek risk
Harvard Tıp Fakültesi’nin 2022 yılında gerçekleştirdiği bir araştırmaya göre, kalp krizi geçiren bireylerin %50’sinde kolesterol düzeyleri “normal” kabul edilen seviyelerde bulunuyor. Ancak detaylı testlerde bu kişilerin küçük ve yoğun LDL parçacıklarına sahip olduğu görülüyor.
Özetle, LDL seviyeniz yüksek olsa bile, eğer parçacıklar büyükse riskiniz düşük olabilir. Fakat LDL düzeyiniz 100 dahi olsa, eğer parçacıklar küçük ve yoğun ise kalp sağlığınız tehlikeye girebilir.
Örnek oranlar ne anlatır?
– Trigliserit: 200
– HDL: 40
→ Bu durumda trigliserit/HDL oranı 5 çıkar.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp-damar hastalığı riski artar. Oran 5 olduğunda bu ciddi bir risktir.
– Ancak bu kişinin toplam kolesterolü 180 gibi “kabul edilebilir” düzeyde olabilir. Yani doktor, yüzeysel bir testle bu bireyi sağlıklı zannedebilir.
Test yaptırırken ne isteyin?
Bu nedenle, yeni nesil Lipoprotein Parçacık Boyutu Analizi testi, yalnızca kolesterol miktarını değil, aynı zamanda damar içinde dolaşan parçacıkların büyüklüğünü de ölçer. Bu test sayesinde küçük ve riskli partiküller daha net bir şekilde tespit edilebilir.
İnsülin direnci varsa kolesterol daha tehlikeli
İnsülin direnci yaşayan bireylerde HDL düzeyi düşer, trigliserit seviyesi yükselir ve kötü kolesterol damar duvarına yapışma eğiliminde artış gösterir. Bu nedenle, özellikle bel çevresi geniş olan ve şekerli gıdaları fazla tüketen kişilerde kolesterol yüksekliği daha riskli hale gelir.
Toplam kolesterol 300 olabilir sorun olmayabilir
Toplam kolesterol değeri yüksek olsa bile, HDL (iyi kolesterol) düzeyi çok yüksek ise bu durum bazı bireylerde sorun yaratmayabilir. Örneğin, kadınlarda HDL değeri 80’in üzerindeyse, trigliserit 100’ün altında ve insülin direnci yoksa, yüksek kolesterol düzeyleri kalp riski oluşturmayabilir (Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021).
Kolesterol seviyenizi değerlendirirken dikkat edilmesi gerekenler
– HDL (iyi kolesterol) erkeklerde 40 mg/dl, kadınlarda 50 mg/dl’nin üzerinde olmalıdır.
– Trigliserit 150 mg/dl altında olmalıdır.
– Bel çevresi erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’yi geçmemelidir.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp riski artar.
Bel çevresi neden önemli?
Bel çevresi, insülin direncinin bir belirteci olarak dikkate alınmalıdır. Bel çevresi arttıkça insülin direnci de artar. Bu durum, sadece diyabetle ilgili değil, aynı zamanda LDL parçacıklarının küçülmesine ve sayısının artmasına da yol açar (American Heart Association, 2020).
Görünürde sağlıklı, içeride tehlikeli
Bu farkı anlamak için NMR LipoProfile adı verilen gelişmiş lipit analizi gibi testler kullanılmaktadır. Bu test, kolesterol taşıyan lipoproteinlerin boyut ve sayısını gösterir.
Kolesterolünüzü atık gibi düşünmek mümkündür. Kolesterolünüzü taşıyan lipoprotein parçacıklarını ise bir kamyon olarak hayal edebilirsiniz.
Önemli olan, yalnızca atık miktarınız değil, aynı zamanda bu atıkları taşıyan kamyonların sayısıdır.
Kamyonların boyutu da önemlidir. Tipik lipid testinde, kolesterol miktarınızı ve bunun ne kadarının LDL, HDL veya trigliserit olduğunu öğrenirsiniz.
Ancak asıl kritik nokta, bu maddeleri taşıyan kamyonların sayısı ve boyutudur. Eğer çok fazla atığınız varsa, ya onu taşıyan birkaç büyük “kamyonunuz” ya da çok sayıda “küçük damperli kamyonunuz” olmalıdır.
Eğer çok fazla küçük damperli kamyonunuz varsa, bu durum arter duvarına daha fazla girebilir ve plak birikimini artırabilir.
YARIN:
– Kas ağrısı yaşıyorsanız, nedeninin kolesterol ilacı olabileceğini unutmayın!
– LDL seviyeniz yüksek diye hemen statin kullanmaya başlamayın; önce bu testleri talep edin.
– Yeni araştırmalar, kolesterolü düşürmenin her zaman kalp krizini önlemediğini gösteriyor.
– Karaciğerinizi yormadan kolesterolü düşürmenin çeşitli yolları mevcuttur.
