Her yıl dünya genelinde milyonlarca kişi sivrisineklerin taşıdığı virüslerle enfekte olmaktadır. Sağlık uzmanları bu durumun ciddiyetine dikkat çekerken, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bu tehdide karşı tarihindeki ilk adımını atarak harekete geçti.
Seyahatlerin artması, iklim değişikliği ve kentleşme, sivrisinek kaynaklı hastalıkların yayılmasına zemin hazırlıyor. Bu bağlamda DSÖ, dang humması, chikungunya, Zika ve sarı humma gibi ciddi viral enfeksiyonlara dair kapsamlı bir tedavi kılavuzu yayımladı.
5,6 MİLYAR İNDAN RİSK ALTINDA
DSÖ’nün yayımladığı 125 sayfalık kılavuz, dünya nüfusunun yarısından fazlasının, yani yaklaşık 5,6 milyar kişinin, sivrisinek kaynaklı hastalıklar açısından risk altında olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle Asya kaplan sivrisineği (Aedes albopictus) ve sarı humma sivrisineği (Aedes aegypti) bu hastalıkların başlıca taşıyıcıları arasında yer alıyor.
Geçmişte sadece tropikal ve subtropikal bölgelerde görülen bu sivrisinek türleri, artık Avrupa gibi daha geniş coğrafyalara da yayılmaya başladı.
ZİKA’DAN CHİKUNGUNYA’YA: SEYREK YAYILIM
Yapılan araştırmalara göre chikungunya virüsü 119 ülkede tespit edilmişken, Zika enfeksiyonları 92 ülkede bildirilmektedir. DSÖ, özellikle 2023 yılında Afrika’daki sarı humma salgınlarını “endişe verici” olarak değerlendiriyor. Ayrıca Almanya gibi Avrupa ülkelerinde, tropikal bölgelerden dönen gezginlerle bu hastalıkların taşındığı vurgulanıyor.
Son günlerde İtalya’daki Garda Gölü çevresinde dang humması ile ilgili yapılan uyarılar, Avrupa’daki tatilciler arasında kaygı yaratmış durumda.
BELİRTİLER BELİRSİZ, TANI ZOR
DSÖ, bu virüslerin yol açtığı enfeksiyonların genellikle benzer ve spesifik olmayan semptomlarla başladığını ifade ediyor. Ateş, döküntü, kas ve eklem ağrıları gibi grip benzeri belirtiler, hastalıkların ayırt edilmesini zorlaştırıyor.
Örneğin:
Dang humması: Trombosit düşüklüğü ve lökopeni ile dikkat çekmektedir.
Zika: Kaşıntılı döküntüler ve göz kızarıklığı (konjonktivit) ile tanınır.
Chikungunya: Şiddetli ve bazen felç edici düzeyde eklem ağrılarına yol açabilmektedir.
Kesin tanı ise yalnızca laboratuvar testleri ile mümkündür. Ancak bu testlerin erişilebilirliği birçok bölgede hâlâ sınırlıdır.
DSÖ’NÜN KILAVUZU NE SUNUYOR?
Yeni yayımlanan kılavuz, hem hafif hem de ağır enfeksiyonların tedavisine dair bilimsel protokoller sunuyor. Bu protokoller, birinci basamak sağlık hizmetlerinden acil servislere kadar tüm sağlık kuruluşlarında uygulanabilecek şekilde hazırlanmıştır. DSÖ, bu adımlarla sağlık çalışanlarının daha doğru tanılar koymasını ve hastaları güncel bilgilere dayanarak tedavi etmesini amaçlıyor.
Ayrıca DSÖ, önleyici tedbirlerin önemini de vurguluyor. Sivrisinek ısırıklarından korunmak, topluluk temelli ilaçlama çalışmaları ve sivrisinek kontrol programları, salgınların önlenmesinde kritik rol oynamaktadır. Aşı durumu ise karmaşık bir tablo sunuyor:
Sarı humma için etkili bir aşı mevcutken, chikungunya için sınırlı sayıda aşı kullanılmakta. Zika virüsü içinse henüz onaylı bir aşı bulunmamaktadır.
