Libidodan Daha Fazlası: Testosteron Nedir?
Testosteron, erkeklerin en önemli cinsiyet hormonudur. Ancak, bu hormon yalnızca cinsel işlevlerle sınırlı değildir; aynı zamanda kas gücü, enerji seviyesi, kemik yoğunluğu, ruh hali ve metabolizma üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir.
Testosteron, vücutta en yüksek seviyelerine 20’li yaşlarda ulaşır. 30 yaşından itibaren ise her yıl ortalama % 1-2 oranında azalma göstermeye başlar. Bazı erkeklerde bu düşüş daha hızlı gerçekleşir ve bu durum “hipogonadizm” olarak bilinen tıbbi bir tabloya yol açabilir. (Kaynak: Mayo Clinic – Testosterone therapy: Potential benefits and risks)
Düşüklük Ne Zaman Sorun Sayılır?
Sabah saatlerinde yapılan bir kan testinde total testosteron düzeyi 300 ng/dL’nin altındaysa ve kişi yorgunluk, depresyon, cinsel isteksizlik gibi belirtiler yaşıyorsa, bu durum “testosteron düşüklüğü” olarak değerlendirilmektedir. Ancak toplam değer tek başına yeterli değildir. Serbest testosteron düzeyi, SHBG (seks hormon bağlayıcı globülin), LH ve FSH gibi hormonlarla birlikte incelenmelidir.
(Kaynak: Endocrine Society Guidelines, 2018)
Antibiyotikler, Ağrı Kesiciler ve Antidepresanlar
Testosteron üzerinde etkili olan ilaçlar yalnızca tansiyon ve kolesterol ilaçlarıyla sınırlı değildir. Bazı antibiyotikler (örneğin ketokonazol), opioid ağrı kesiciler (morfin, tramadol), SSRI tipi antidepresanlar ve kortizon içeren ilaçlar da testosteron üretimini olumsuz yönde etkileyebilir. Uzun süreli kullanımda bu ilaçların hormon düzeyleri mutlaka izlenmelidir. (Kaynak: BMJ Open – Drugs and Endocrine Disruption, 2021)
Testosteron Düşüklüğü Tedavi Edilmeli mi?
Her düşük testosteron seviyesi mutlaka tedavi gerektirmez. Ancak kişi yaşam kalitesinde önemli bir düşüş yaşıyorsa, doktor gözetiminde testosteron replasman tedavisi (enjeksiyon, jel, bant) önerilebilir. Bu tedavinin amacı, hormon seviyesini yükseltmekten ziyade yaşam kalitesini artırmaktır.
(Kaynak: Endocrine Society Clinical Practice Guidelines)
Sessiz Düşüş, Büyük Etki
Testosteron düşüklüğü, erkek sağlığında sıklıkla göz ardı edilmektedir. Yorgunluk, kas kaybı ve ruhsal dalgalanmalar gibi belirtilerle karşılaşan erkeklerde hormon seviyelerinin incelenmesi önemlidir.
Ayrıca, kullanılan ilaçların hormon dengesi üzerindeki etkileri de dikkate alınmalı; gerekirse doz ve ilaç seçimi yeniden gözden geçirilmelidir.
Libido ve Testosteron Aynı Şey Değil
Cinsel istekteki azalma her zaman testosteron eksikliğiyle ilişkilendirilemez. Stres, depresyon, uyku bozuklukları, partner problemleri ve diğer sağlık sorunları da libido üzerinde etkili olabilir. Testosteron düşüklüğü tanısı koyarken yalnızca cinsel belirtiler değil, genel fiziksel ve ruhsal durum da dikkate alınmalıdır. (Kaynak: Harvard Men’s Health Watch, 2022)
Risk Altındaki Grup: 50 Yaş Üstü Kronik Hastalar
Tansiyon, kolesterol ve şeker gibi kronik hastalıklara sahip erkekler, hem bu hastalıklardan hem de kullanılan ilaçlardan dolayı testosteron düzeylerinde belirgin bir düşüş yaşayabilir. Ayrıca yaş ilerledikçe hem kas kütlesi azalmakta hem de testosteron üretimi yavaşlamaktadır. Bu durum, “erkek menopozu” olarak bilinen andropoz belirtilerini tetikleyebilir. (Kaynak: European Urology – Age-related hormonal decline in men)
Kolesterol İlaçları Testosteronu Düşürür mü?
Statin grubu ilaçlar (atorvastatin, rosuvastatin, simvastatin) kolesterolü düşürürken aynı zamanda testosteron seviyesini de baskılayabilir. Çünkü testosteronun üretiminde kolesterol bir hammadde olarak kullanılmaktadır. Ancak bu etkinin her hastada belirgin olmayabileceği unutulmamalıdır. Atorvastatin gibi karaciğerden metabolize olan statinler, testosteron sentezini bir miktar azaltabilirken; ezetimibe gibi bağırsak emilimini engelleyen kolesterol ilaçları bu etkiyi göstermeyebilir. Yani ilacın etken maddesi ve etki yeri, sonuç üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. (Kaynak: Journal of Sexual Medicine, 2021; Statin Use and Hormone Levels)
Tansiyon İlaçları Erkeklik Hormonunu Etkiler mi?
Evet, bazı tansiyon ilaçları testosteron seviyesini dolaylı olarak düşürebilir. Özellikle beta blokerler (örneğin: metoprolol), cinsel istekte azalma ve sertleşme sorunlarına yol açabilir. Ayrıca sık kullanılan ACE inhibitörleri (örneğin: enalapril) ve kalsiyum kanal blokerleri (örneğin: amlodipin) de benzer etkiler gösterebilir. Bazı tansiyon ilaçları vücuttan çinko atımını artırarak çinko eksikliğine neden olabilir. Çinko eksikliği ise testosteron üretimini azaltabilir. Eğer “tansiyonum için kullandığım ilaçlar bana iyi geldi ama son zamanlarda kendimi yorgun ve isteksiz hissediyorum” diyorsanız, bu ilaçların etkisi söz konusu olabilir. Bu tür durumlarda kendi başınıza ilacı bırakmak yerine, doktorunuza danışarak hormon testi yaptırmanız önemlidir. (Kaynak: American Journal of Hypertension, 2020)
Neden Herkes Aynı Şekilde Etkilenmiyor?
Aynı tansiyon veya kolesterol ilacını kullanan iki kişi, farklı yan etkiler yaşayabilir. Bu durum, vücudun ilaçları işleme biçiminden kaynaklanmaktadır. Karaciğerde bulunan özel “temizleyici” enzimler, ilacı parçalayarak vücuttan atılmasını sağlar. Ancak, her bireyde bu enzimlerin işlevi farklılık gösterebilir. Bazıları ilacı hızlı bir şekilde parçalayarak vücuttan atarken, bazıları daha yavaş bir işlem yapar. Yavaş metabolize edilen ilaçlar, vücutta daha uzun süre kalır ve hormon dengesini daha fazla etkileyebilir. Ayrıca, bazı kişilerde SHBG adı verilen bir protein fazla üretildiğinde, aktif testosteron seviyesi azalır. Yani yalnızca toplam hormon miktarı değil, vücudun bu hormonu nasıl kullandığı da önem taşır. (Kaynak: Cleveland Clinic – Hormone binding and metabolism pathways)
Yarın:
– Aşırı kilo testosteronu nasıl etkiler?
– Verilen kilolar hormonları nasıl etkiler?
– Et yemek mi, soya mı?
– Hangi besinler, hangi yaşta destek sağlar?
