Statinler, karaciğerde kolesterol üretiminde kritik bir rol oynayan HMG-CoA redüktaz enzimini inhibe ederek LDL kolesterol seviyelerini düşürmektedir. Uzun süreli çalışmalar bu tedavi yönteminin etkinliğini kanıtlamış olsa da, her bireyde aynı etkiyi göstermemektedir. (Kaynak: Circulation Research, 2018; Mayo Clinic, 2022)
Herkese statin gerekli mi?
İkincil korunma amacıyla (daha önce kalp krizi geçiren bireyler) statinlerin faydaları tartışmasızdır. Ancak birincil korunma için (önlem amaçlı kullanım) sağlanan yarar, mutlak risk azalması açısından daha sınırlıdır. (Kaynak: American College of Cardiology, 2019; NICE Guidelines, 2021)
Yaygın yan etkiler ve riskler
– **Kas ağrısı:** Kullanıcıların %5-10’unda görülmektedir.
(Kaynak: European Journal of Preventive Cardiology, 2020)
– **Karaciğer enzimleri:** AST/ALT yükselmesi genellikle geçicidir.
(Kaynak: Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2017)
– **Tip 2 diyabet riski:** Statin kullanımı, özellikle kadınlar ve yaşlılar arasında glikoz metabolizmasını olumsuz etkileyebilir.
(Kaynak: JAMA Internal Medicine, 2012)
– **Hafıza şikayetleri:** FDA, bu konuda 2012 yılında bir uyarı yayımlamıştır.
(Kaynak: U.S. Food & Drug Administration, 2012)
Ne zaman doktora gitmeli?
– LDL seviyesi 160 mg/dL’nin üzerine çıktığında
– Ailede erken yaşta kalp krizi öyküsü varsa
– Bel çevresi artış gösteriyorsa
– Açlık glikozu 100 mg/dL üzerindeyse
– Daha önce stent veya anjiyo öyküsü bulunan ancak ilaç kullanılmamışsa
(Kaynak: Cleveland Clinic Heart Risk Calculator, 2022)
Statinsiz yollar nelerdir?
– **Akdeniz diyeti:** Çok sayıda meta-analiz, kalp krizi riskini azalttığını göstermektedir. (Kaynak: The New England Journal of Medicine, 2013)
– **Egzersiz:** Düzenli aerobik aktivite HDL seviyesini artırır. (Kaynak: American Heart Association, 2020)
– **Omega-3:** EPA formunun trigliserit düşürücü etkisi kanıtlanmıştır. (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2019)
– **Berberin ve çörek otu:** LDL seviyesini düşürdüğüne dair randomize çalışmalar mevcuttur. (Kaynak: Phytotherapy Research, 2020; Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2021)
İlaca başlamadan önce hangi testler gerekli?
Yalnızca LDL seviyesine bakmak yeterli değildir. Risk analizi için şu testlerin yapılması önerilir: trigliserid, HDL, insülin direnci, hs-CRP, karaciğer fonksiyonları ve gerekirse kalsiyum skoru. (Kaynak: American Journal of Cardiology, 2020; ESC Guidelines, 2021)
Uzmanlar ne diyor? Kılavuzlar nasıl ayrışıyor?
– **ESC:** Risk skoru %5’in üzerinde ise statin önerilmektedir.
– **AHA:** 10 yıllık risk %7.5’in üzerindeyse ilaç başlanabilir.
– **NICE (İngiltere):** Qrisk2 sistemine göre risk %10’dan fazla ise önerilir; öncelikle yaşam tarzı değişikliği denenmelidir. (Kaynaklar: ESC 2021 Guidelines; AHA Cholesterol Guidelines 2019; NICE Lipid Modification 2021)
LDL’yi düşürmek kalp krizini engeller mi?
Uzun yıllar boyunca “LDL kötü kolesterol ne kadar düşükse, o kadar iyidir” anlayışı hâkimdi. Ancak son dönemde yapılan meta-analizler bu yaklaşımı sorgulamaktadır. Özellikle kalp-damar hastalığı geçirmemiş düşük riskli bireylerde, LDL kolesterol seviyesinin düşürülmesi her zaman kalp krizi riskinde anlamlı bir azalma sağlamamaktadır.
Mutlak risk azalması bu konuda önemli bir unsurdur. Örneğin:
– LDL’si 160 mg/dL olan, ancak başka risk faktörü bulunmayan bir bireyin 10 yıllık kalp krizi riski %2 iken, statin kullanıldığında bu risk %1,6’ya düşmektedir.
Bu %20’lik göreceli azalma etkileyici görünse de, mutlak azalma yalnızca %0,4’tür.
– Yani 1000 kişiye statin verildiğinde yalnızca 4 kişinin kalp krizi önlenmekte, 996 kişi ise gereksiz yere ilaç kullanmaktadır.
Bu nedenle, sadece LDL seviyesine bakarak statin başlamak, özellikle düşük risk grubunda aşırı tedaviye yol açabilmektedir. Amerikan Hastalık Önleme Görev Gücü (USPSTF) ve İngiliz NICE kılavuzları, bu nedenle karar öncesinde toplam kalp krizi riskinin değerlendirilmesini önermektedir. (Kaynak: The BMJ, 2016; Cochrane Database of Systematic Reviews, 2022; NICE Lipid Guidance, 2021)
Ayrıca dikkat çeken bir başka gerçek ise şudur: LDL seviyesi ilaçla düşse bile, eğer birey sigara içiyorsa, insülin direnci varsa ya da bel çevresi genişse, kalp krizi riski yüksek kalabilmektedir. Bu nedenle LDL seviyesinin düşürülmesi tek başına yeterli bir koruma sağlamaz. Asıl etki, LDL düşüşüyle birlikte genel metabolik sağlığın iyileştirilmesiyle elde edilebilir. (Kaynak: European Heart Journal, 2020; JAMA Cardiology, 2021)
YARIN:
– İlaçsız kolesterolü düşürmek mümkün mü?
– “Doğal” etiketi her zaman güvenli değil!
– Akdeniz diyeti hâlâ en güçlü doğal ilaç olabilir.
– FDA uyardı: “Bitkisel” kolesterol ilaçlarına dikkat!
– Egzersiz, omega-3 ve çörek otu: Gerçekten işe yarayan 3 yöntem
