Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2024 yılı araştırmalarına göre, 6-17 yaş aralığındaki çocukların %13.8’i, diğer çocuklar tarafından ayda en az birkaç kez zorbalığa maruz kalıyor. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, erkek çocuklarda %13.4, kız çocuklarda ise %14.2 olarak belirleniyor. Özel gereksinimli çocuklar, akran zorbalığına daha fazla maruz kalma riski taşıyor. Zorbalığın yalnızca okullarda değil, dijital platformlarda da yaygın olduğu gözlemleniyor. UNICEF’in 2024 raporuna göre, bu tür davranışlar çocukların yaşam kalitesini derinden etkiliyor.
Ancak bazı ebeveynler, çocuklarını akran zorbalığı ve şiddetten korumak için ne yapmaları gerektiği konusunda kararsız kalıyor. Bazıları ise çocuklarının bu tür zararlı davranışların mağduru, seyircisi ya da faili olup olmadığının farkında değil. Pediatri Uzmanı Dr. Laden Jaferi, bu duruma sessiz kalınmaması gerektiğini vurgulayarak ebeveynlere yol gösterici bilgiler sunuyor.
Dr. Laden Jaferi
Görünmeyen ama sürekli bir tehdit daha…
Teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte zorbalık dijital ortama da taşındı. Bu tür eylemlerin etkisi daha yıkıcı olabiliyor. Sosyal medya, mesajlaşma uygulamaları ve çevrimiçi oyunlar üzerinden yapılan tehditler, hakaretler veya ifşalar, dijital zorbalığın temel unsurlarını oluşturuyor. Gençlerin bu duruma her an erişim sağlayabilmesi, okulda ve evde huzursuzluk yaşamalarına neden olabiliyor.
ERKEN FARK EDİLMESİ ÖNEMLİ
Akran ve dijital zorbalık, okulların açılmasıyla birlikte artış gösterdi. Bu durum, çocukların ruhsal sağlığında kalıcı izler bırakabilir. Dolayısıyla, erken farkındalık, empati temelli iletişim ve dijital mahremiyet büyük önem taşıyor. Bu sorunun üstesinden gelmek için hem ebeveynlerin hem de öğretmenlerin aktif rol alması gerekmektedir.
En sık görüldüğü dönem: Ergenlik
Akran zorbalığı, bir gencin başka bir gence fiziksel, sözel, duygusal ya da sosyal yollarla kasıtlı şekilde zarar vermesi olarak tanımlanıyor. Zorbalık yapan birey, karşısındakine acı çektirme amacı güder ve bu tür davranışları sürekli olarak tekrarlar. Zorbalığın temel özellikleri arasında davranışın süreklilik göstermesi, güç dengesizliği içermesi ve mağdurun kendini savunamaması yer alıyor. Ergenlik dönemi, kimlik arayışı ve sosyal çevrede yer edinme isteği nedeniyle gençler için oldukça hassas bir süreçtir. Bu dönemde erkek çocukları genellikle fiziksel zorbalığa, kız çocukları ise psikolojik zorbalığa daha fazla maruz kalabiliyor.
ÇOCUK VE ERGEN PSİKOLOJİSİ
Zorbalık yapan çocuğa da destek olmak gerekir
Zorbalık döngüsünü kırmak için zorbalık yapan çocuklara yaklaşım son derece önemlidir. Bu çocukların aileleri, durumu ciddiyetle ele almalı ve inkâr edici tutumlardan kaçınmalıdır. “Benim çocuğum yapmaz” gibi düşünceler yerine, “Ne oldu, o anda ne hissettin?” gibi empati geliştirecek sorular sorulmalıdır. Sadece cezaya odaklanmak yerine, karşı tarafın yaşadığı duyguları fark etmesini sağlamak ve zararını telafi etmeye yönelik adımlar atmak teşvik edilmelidir. Eğer zorbalık davranışı tekrarlıyorsa ya da şiddet boyutu varsa, okul rehberlik servisi ve çocuk-ergen ruh sağlığı uzmanlarıyla iş birliği yapılması önemlidir.
Ebeveynlere öneriler
Ebeveynlerin çocuklarına yaklaşımı, zorbalığın etkilerini azaltmada kritik bir rol oynamaktadır. İşte izlemeleri gereken bazı adımlar:
– Çocuğunuzu zorbalık konusunda bilgilendirin. Ne olduğunu bilmesi, zorbalığa uğrayıp uğramadığını daha kolay fark etmesine yardımcı olacaktır. Bu konuda ne kadar çok konuşursanız, zorbalığa maruz kaldığında durumu size daha rahat anlatır.
– Özgüvenini geliştirmesine yardımcı olun. Sosyal etkinliklere katılımını teşvik edin.
– “Abartıyorsun” demek yerine “Seni anlıyorum, birlikte çözebiliriz” yaklaşımını benimseyin.
– Sosyal medyada mahremiyet ayarlarını birlikte kontrol edin.
– “Dijitalde paylaşılan her şey kalıcıdır” mesajını sık sık hatırlatın. İnternet kullanımını yasaklamak yerine, çocuğunuzun nerede, kimlerle ve ne amaçla zaman geçirdiğini anlamaya çalışın.
Bu belirtileri dikkate alın
Çocuklar genellikle yaşadıklarını açıkça ifade edemeyebilir. Bu durum, tehdit olabileceği gibi güçsüz görünme kaygısından da kaynaklanabilir. Akran zorbalığına işaret eden bazı belirtiler şunlardır:
– Okula gitmek istememe, karın ağrısı, baş ağrısı gibi fiziksel şikayetler öne sürme,
– Kaygı,
– Özgüven kaybı,
– Sosyal ortamlardan kaçınma,
– Uyku problemleri,
– Sık sık harçlık isteme,
– Sebebi bilinmeyen fiziksel yaralanmalar,
– Ruh hali değişimleri, içe kapanma, depresyon veya öfke patlamaları,
– İnternet veya telefon kullanımı sonrası gerginlik.
– Uzun süreli zorbalıklar, okul başarısında düşüşten kendine zarar verme davranışlarına kadar ilerleyen sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, erken fark edilmesi ve doğru müdahale oldukça önemlidir.
Her zaman güvende olduklarını hissetmeliler
Zorbalık asla ‘çocukça bir davranış’ değildir. Sessiz kalmak, farkında olmadan zorbalığı desteklemek anlamına gelir. Gençlerin kendilerini her zaman güvende hissettikleri bir ortam, sağlıklı gelişimlerinin temel koşuludur. Bunun için öğretmenler ve ebeveynlerle güçlü bir iletişim kurulmalıdır. Ortak amaçları; çocuklara empati kuran, saygılı iletişim becerileri gelişmiş ve duygusal yönden dayanıklı bireyler olma yolunda destek olmaktır.
