Gıda intoleransı, vücudun bağışıklık sistemi ile ilişkisi olmaksızın bazı gıdalara karşı gösterdiği fizyolojik tepkilerdir. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Melih Özel, bu durumu yaşayan birçok kişinin belirtilerinden rahatsızlık duyduğunu, ancak ne yapacaklarını bilemediklerini belirtiyor. Gıda intoleransı, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir sorun olarak öne çıkıyor.
Hangi besin grupları daha sık sorun yaratıyor?
Vücudumuz bazı gıdaların içindeki doğal bileşenleri ya yeterince sindiremez ya da bağırsaklarda bu bileşenlere karşı tolerans gösteremez. Gıda hassasiyetine yol açan başlıca besinler arasında şunlar yer alır: süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı), katkı maddeleri, tatlandırıcılar, işlenmiş gıdalar, yüksek fruktoz içeren meyveler, bal, buğday ve bazı tahıllar, turşu, sucuk, şarap, domates gibi histamin içeren veya histamin salınımını artıran gıdalar, ayrıca FODMAP grubuna dahil baklagiller ve soğan, sarımsak gibi sebzeler.
Süt herkes için zararlı mı?
Gıda intoleransları belirli gruplarda daha sık gözlemlense de, her bireyin gıdalara karşı tolerans seviyesi farklılık gösterir. Bu nedenle, “Süt herkes için zararlıdır” ya da “Buğday asla tüketilmemelidir” gibi genellemeler bilimsel olarak geçerli değildir.
Teşhis nasıl konulur?
Gıda intoleranslarının tanısı için, şüpheli gıdaların belirli bir süre boyunca diyetten çıkarılması önerilir. Bu süreçte semptomlarda belirgin bir iyileşme beklenir. Hastalardan, tükettikleri gıdalar ve yaşadıkları sorunlar hakkında günlük tutmaları istenir. Ayrıca, çeşitli nefes testleri de tanıya yardımcı olacak araçlar arasında yer alabilir.
Bazı testlerin bilimsel temeli yok
IgG temelli gıda duyarlılık testleri, bazı ticari merkezlerde sıkça kullanılmasına rağmen, bilimsel kılavuzlarda yer bulmamaktadır. Bu testler, geçmişteki gıda tüketimine karşı vücutta oluşan doğal IgG seviyesini gösterir; ancak bu durumun gıda intoleransı ile bir ilişkisi kanıtlanmamıştır.
Tedavi yöntemleri nelerdir?
Gıda intoleransının tedavisi, hem semptomları kontrol altına almak hem de sağlıklı ve sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturmak üzerine kuruludur. Örneğin, sorun yaratan gıdaların beslenme planından tamamen çıkarılmadan, vücudun bu gıdaları ne kadar tolere edebileceği araştırılabilir. Düşük FODMAP diyeti, özellikle irritabl bağırsak sendromu (IBS) hastalarında oldukça etkilidir.
Kalıcı sağlık etkileri var mı?
Gıda intoleransı olan birey, rahatsızlık yaratan gıdayı tüketmeye devam ederse, belirtiler kronik hale gelebilir. Ancak, bu intolerans bağışıklık sistemi aracılığıyla gelişmediği için genellikle kalıcı organ hasarına yol açmaz.
KENDİNİZİ TEST EDİN
Kişi, kendi gözlemleriyle gıda hassasiyetini anlamaya çalışabilir. İşte evde uygulanabilecek bir eliminasyon yöntemi:
1. Eliminasyon süreci (2-3 hafta):
– Süt ve süt ürünleri, gluten içeren buğday, arpa, çavdar, baklagiller, soğan, sarımsak, fermente ürünler ve işlenmiş gıdalar.
2. Belirti takibi:
– Her gün ne yenildiği ve hangi belirtilerin görüldüğü bir yere kaydedilir.
3. Yeniden tanıtım:
– Her 3-4 günde bir, tek bir gıda yeniden eklenir. Belirtiler izlenip, not alınır.
Gıda hassasiyetinin sebepleri
Tüketilen gıdanın yeterince sindirilememesi sonucunda oluşan gıda hassasiyeti genellikle sindirim sistemini etkiler. Bu sorun, birçok farklı sebep nedeniyle ortaya çıkabilir; laktaz gibi bazı enzimlerin eksikliği, gıdanın içeriğine karşı duyarlılık, bağırsak florasının dengesizliği ve bağırsak geçirgenliği gibi durumlar sıkça rastlanan nedenler arasındadır.
Kimlerde daha sık görülüyor?
Gıda intoleransları, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir durumdur. Ancak, bu şikayetler genellikle önemsenmediği için, tanı konulan hasta sayısı oldukça düşüktür. İrritabl bağırsak sendromu (IBS) olan hastalarda gıda intoleransı daha sık karşılaşılır. Ayrıca, kadınlarda hormonal dalgalanmalar nedeniyle bazı dönemlerde gıdalara karşı hassasiyet artışı görülebilir.
Belirtiler nasıl fark edilir?
– Belirli bir gıda tüketildikten sonra düzenli olarak aynı semptomlar yaşanıyorsa,
– Bu semptomlar birkaç saat sonra ortaya çıkıyorsa,
– Şüphelenilen gıdalar diyetten çıkarıldığında belirtiler hafifliyorsa veya kayboluyorsa, gıda intoleransından şüphelenilmelidir.
Neler tetikler?
Gıda intoleransı çeşitli nedenlerle tetiklenebilir:
– Aşırı miktarda gıda tüketimi (küçük dozlarda tolere edilen bir gıda, yüksek miktarda alındığında sorun yaratabilir),
– Hızlı yeme ve yetersiz çiğneme,
– Stres ve anksiyete,
– Bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler,
– Antibiyotik kullanımı,
– Adet dönemi (hormonal değişiklikler).
