Amerika Birleşik Devletleri’nin Pennsylvania eyaletinde yaşayan Kyle ve Nicole Muldoon çiftinin bebekleri KJ’nin doğumu sonrası doktorlar, ciddi bir sağlık sorunu tespit etti. İlk olarak menenjit veya sepsis olabileceği düşünülse de, KJ henüz bir haftalıkken kesin tanı konuldu: CPS1 eksikliği. Bu nadir genetik hastalık, her 1 milyon 300 bin bebekten yalnızca birinde görülmektedir. Bu duruma sahip bebeklerin yarısı, yaşamlarının ilk haftasında hayatını kaybederken, hayatta kalanların ağır zihinsel ve gelişimsel geriliklerle karşılaşması bekleniyor ve genellikle karaciğer nakline ihtiyaç duyuluyor. KJ’nin anne ve babası, çocuklarının ellerini havaya kaldırdıklarında kasıldığını ve geri bıraktıklarında titrediğini fark ederek hastalığı anladı.
TIP TARİHİNE GEÇTİ
Philadelphia Çocuk Hastanesi’ndeki doktorlar, Muldoon çiftine bebeklerinin acı çekmemesi adına agresif tedavilerden vazgeçmeyi önerdi. Fakat çift, KJ’ye yaşama şansı tanımak istedi ve KJ, tıp tarihine geçmeyi başardı.
MUTASYONU DÜZELTTİLER
Henüz 9,5 aylık olan KJ, doktorlarına göre özel olarak geliştirilen gen düzenleme tedavisini alan ilk hasta oldu. Bu tedavi, sadece KJ’ye özel olarak tasarlanarak mutasyonunu düzeltmeyi amaçlıyordu. Tedaviyi geliştiren araştırmacılar, çalışmayı Amerikan Gen ve Hücre Terapisi Derneği’nin yıllık toplantısında sunarken, New England Journal of Medicine’da da yayımladılar.
NADİR HASTALIKLARA SAHİP MİLYONLARA UMUT OLABİLİR
FDA’nın gen terapisi düzenlemelerinden sorumlu eski yetkilisi Dr. Peter Marks, bu tedavinin sadece KJ için değil, nadir hastalıklara sahip milyonlarca kişi için umut olabileceğini belirtti. Amerika’da 30 milyondan fazla kişi, 7 binin üzerinde nadir genetik hastalıktan en az birine sahip. Ancak bu hastalıkların çoğu o kadar az kişiyi etkiliyor ki, ilaç firmaları uzun ve maliyetli araştırma süreçlerine yatırım yapmaktan kaçınıyor.
GELECEKTE MALİYETİ DE DÜŞECEK
KJ’nin tedavisi, federal kaynaklarla desteklenen yıllarca süren bilimsel araştırmaların bir sonucu olarak geliştirildi. Bu yöntem sayesinde, gelecekte benzer genetik hastalıklara sahip bireyler için kişiselleştirilmiş tedavilerin daha düşük maliyetle ve kısa sürede üretilebileceği ifade edilmektedir.
MUTASYONA UĞRAYAN GENİ BULUP DÜZELTİYOR
Tedavide, DNA’daki tek bir harf hatasını düzeltmeye odaklanan “baz düzenleme” yöntemi kullanıldı. Bu sistem, yağ moleküllerine sarılarak kana karıştı ve karaciğere ulaştı. İçerdiği talimatlarla hücreleri istenen enzimi üretmeye yönlendiren sistem, aynı zamanda CRISPR adı verilen genetik “GPS” teknolojisi ile hedef mutasyonu bulup düzeltmeyi de başardı.
Bu yöntem, sadece KJ için değil; orak hücre anemisi, kistik fibrozis, Huntington hastalığı ve kas distrofisi gibi daha yaygın genetik hastalıkların tedavisinde de kullanılabilir hale gelebilir. Dr. Marks, bu teknolojinin sağlık hizmetlerinde büyük bir dönüşüme yol açabileceğini vurguladı.
TEDAVİSİ 8 AĞUSTOS’TA BAŞLADI
KJ’nin özel tedavi süreci, 8 Ağustos akşamı Philadelphia Çocuk Hastanesi’nden Dr. Rebecca Ahrens-Nicklas’ın, Pennsylvania Üniversitesi’nden gen düzenleme uzmanı Dr. Kiran Musunuru’ya gönderdiği bir e-postayla başladı. Yeni doğan bir bebekte CPS1 eksikliği tespit edilmişti. Dr. Musunuru’nun aklındaki tek soru ise, “Bu bebeği kurtarabilir miyiz?” oldu.
Normalde bir gen düzenleyici tedavinin geliştirilmesi yıllar alabilir. Ancak KJ’nin beyin hasarı riski ile karşı karşıya olduğu düşünülerek süreç hızlandırıldı. Ekip, CRISPR ile KJ’ye özel bir tedavi geliştirmek için yoğun bir çalışma yürüttü. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den Dr. Fyodor Urnov, gen düzenlemenin beklenmeyen yan etkiler yaratmaması için süreci denetledi. Tedavinin üretimi ise Danaher Corporation ve bağlı biyoteknoloji şirketleri tarafından sağlandı. Firmalar sadece ham madde bedeli alarak tedaviyi ürettiler.
FDA’nın onay sürecini hızlandırmasıyla, araştırma ekibi Şubat ayında KJ’nin ailesine bilgi verdi. Dr. Ahrens-Nicklas, bu süreci, “Odaya girip, ‘Bunun işe yarayacağının garantisi yok ama güvenli olması için elimden geleni yapacağım’ demek en korkutucu anlardı,” sözleriyle anlattı.
25 ŞUBAT’TA DÜŞÜK DOZDA İNFÜZYON UYGULANDI
25 Şubat sabahı, KJ’ye çok düşük dozda ilk infüzyon uygulandı. O sırada altı aylık olan KJ, tüm hayatını geçirdiği hastane odasındaki beşiğinde uyuyordu. Tedavi sırasında uyumaya devam etti.
2 HAFTA İÇİNDE GÖZLE GÖRÜLÜR ŞEKİLDE İYİLEŞTİ
İki hafta içinde, KJ sağlıklı bir bebek kadar protein tüketebilir hale geldi. Ancak hala kandaki amonyağı uzaklaştırmak için ilaç desteğine ihtiyaç duymaktaydı. Bu durum, tedavinin tüm hücrelerde etkili olmadığını gösteriyordu. 22 gün sonra ikinci doz verildi ve ilaç dozu yarıya indirildi. KJ bu süreçte birkaç viral enfeksiyon geçirmesine rağmen, normalde ölümcül olabilecek bu hastalıkları sorunsuz atlattı.
EVİNE TABURCU EDİLMESİ BEKLENİYOR
Yaklaşık iki hafta önce üçüncü doz da uygulandı. Şu anda ilaç ihtiyacı oldukça azalmış durumda. KJ’nin tamamen ilaçsız yaşayıp yaşayamayacağı henüz belirsizliğini korusa da, evine taburcu edilmesi planlanıyor. Gelişimsel aşamaları normal şekilde takip eden KJ’nin kilosu, yaşına göre yüzde 40 seviyesine ulaştı. Ancak ileride karaciğer nakline ihtiyaç duyup duymayacağı hala belirsiz.
BAŞARI YATIRIMLARIN SONUCU
Dr. Urnov, bu başarının Amerikan halkının biyomedikal araştırmalara yaptığı yatırımın bir sonucu olduğunu vurguladı. Araştırmacılar, bakteriyel bağışıklık sistemlerinden insan genomunun dizilenmesine kadar birçok alanda yapılan devlet destekli bilimsel çalışmaların bu tedaviyi mümkün kıldığını ifade etti. Dr. Urnov, “Bu başka hiçbir ülkede mümkün olmazdı,” dedi.
Sonuç olarak, araştırmacılar bu gelişimden gurur duyduklarını ifade ederek, “Hepimiz birbirimize şunu söyledik: Bu hayatımızda yaptığımız en anlamlı işti,” dedi.
