‘Hiçbir şeyi yoktu sporcuydu’ cümlesi yaygınlaştı
Kalp krizinin yaş ortalaması giderek düşüyor. Son on yılda, 40 yaş altındaki bireylerde kalp krizi oranı %20 oranında artış gösterdi (Kaynak: JAMA Cardiology, 2022).
Bu bireylerin çoğu, sigara içmeyen, aşırı kilolu olmayan ve hatta spor yapan kişiler olarak dikkat çekiyor. Peki, bu durum nasıl mümkün olabiliyor?
Bir örnek: 43 yaşında triatlon sporcusu
2023 yılında Almanya’da yapılan bir araştırmada, triatlon yarışlarına katılan 43 yaşındaki bir sporcunun ani kalp durması sonucu yaşamını yitirdiği bildirildi.
Otopsi bulguları:
Damarlar %90 oranında tıkalıydı, ancak kişi hiçbir belirti göstermemişti (Kaynak: Deutsches Ärzteblatt, 2023).
Gençlerin kalbi neden daha hassas?
– Belirsizlik: Genç bireylerin damarları esnek olduğu için, plak oluşsa bile kan akışı bir süre devam edebilir.
– Ağrı eşiği: Kalp krizinin klasik belirtisi olan göğüs ağrısını hafife alabiliyorlar.
– Geç tanı: Hekimler yaş faktöründen dolayı kardiyak nedenleri daha geç dikkate alıyor.
– Damar yapısı: Küçük olsalar da tıkanmaya daha yatkın olabilirler, özellikle genetik yatkınlığı olanlarda.
– En riskli grup: Genç, stresli ve ailesinde kalp hastalığı öyküsü olanlar.
Özellikle şu özelliklere sahip bireyler yüksek risk grubundadır:
– Babası veya erkek kardeşi 55 yaşından önce kalp krizi geçirmişse.
– Trigliserit/HDL oranı 3’ün üzerindeyse.
– Bel çevresi erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’yi geçtiyse.
– Uyku süresi 6 saatten azsa.
(Kaynak: Cleveland Clinic, 2023)
Damar tıkanıklığı artık 30’lu yaşlarda başlıyor
Gelişmiş görüntüleme teknikleri sayesinde artık biliyoruz ki…
Damar plakları, belirtiler ortaya çıkmadan yıllar önce oluşmaya başlıyor.
2021 tarihli bir araştırmaya göre, 35 yaşındaki bireylerin %45’inde damar içinde fark edilmeyen kireçlenmeler tespit edilmiştir (Kaynak: European Heart Journal, 2021).
Bu plaklar küçük, stabil ve sessiz kalabilir, fakat bir gün yırtıldığında kalp krizi kaçınılmaz hale gelir.
Spor yapmak kalp sağlığını tek başına korumaz
Spor, kalp sağlığı için koruyucu bir etkiye sahiptir. Ancak sadece kas gücü, kalp sağlığını garanti etmez.
Hatta bazı durumlarda aşırı efor ve bilinçsiz takviyeler kalp üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
– Aşırı yüklenme ani ritim bozukluklarına yol açabilir.
– Vücut geliştirme amaçlı kullanılan steroidler kalp kasını büyütür ancak esnekliğini azaltır.
– Enerji içecekleri kalp ritmini hızlandırır ve damar basıncını artırır.
(Kaynak: Mayo Clinic, 2021)
Eğer testlerde her şey normalse?
Bazı bireylerde tüm testler normal çıkabilmekte, ancak yine de kalp krizi riski taşımaktadırlar.
Bu duruma “maskelenmiş risk profili” denir.
Özellikle Lipoprotein (a) seviyesi, genetik riskin en önemli belirtecidir.
Türkiye’de bu test rutin olarak yapılmaz, fakat istenmesi mümkündür. (Kaynak: Lancet, 2022).
Korunmak için 6 öneri
1. Ailenizde kalp hastalığı varsa, 30 yaşından sonra EKG ve efor testi yaptırın.
2. Trigliserit/HDL oranınızı 2’nin altına çekmeye çalışın.
3. Spor yapın ama steroid ve enerji içeceklerinden kaçının.
4. Uyku düzeninize dikkat edin, gece 6 saatten az uyumayın.
5. Omega-3, D vitamini ve magnezyum seviyelerinizi kontrol ettirin.
6. Nabız ölçümü yapın, dinlenme nabzınız 80’in üzerindeyse hekime danışın. (Kaynak: ESC Guidelines, 2022)
Ergen yaşta kalp krizinin 7 görünmeyen nedeni
1. Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü
2. Genetik LDL yüksekliği (ailesel hiperkolesterolemi)
3. Takviyeler: Protein tozu, enerji içeceği, steroid gibi ürünler
4. Uyku düzeni: Gece çalışanlar, vardiya sistemi ve uyku bozukluğu
5. Aşırı stres ve öfke kontrol bozukluğu
6. İnsülin direnci ve karaciğer yağlanması
7. Sigara veya tütünlü nargile kullanımı
(Kaynak: American Heart Association, 2022)
Kalp yaşınız 40’tan büyükse risk altındasınız
Framingham Risk Skoru gibi algoritmalarla biyolojik kalp yaşı hesaplanabilir. 35 yaşında olsanız bile, kalp yaşınız 50 ise, kriz riski o yaş grubuna göre değerlendirilir.
Yani takvime değil, damarlarınıza güvenmeniz önemlidir.
Hesaplamada kullanılan veriler
– Yaş ve cinsiyet.
– Tansiyon. (sistolik basınç)
– LDL ve HDL kolesterol düzeyleri.
– Sigara kullanımı.
– Diyabet veya insülin direnci varlığı.
– Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü.
Örnek: 35 yaşında, tansiyonu 140, LDL’si 160 olan, sigara içen bir erkeğin kalp yaşı 55 çıkabilir.
Nasıl hesaplanır?
İnternette “Framingham Risk Calculator” veya “Kalp Yaşı Hesaplama Aracı” olarak bilinen birçok ücretsiz test bulunmaktadır. Türkiye için Türk Kardiyoloji Derneği’nin dijital araçları da kullanılabilir.
– Kalp yaşınız,
