Uykusuzluk testosteronu düşürür mü?
– Evet, yapılan araştırmalar, gecede 5 saatten az uyuyan erkeklerin testosteron düzeyinin % 10–15 oranında azaldığını ortaya koymaktadır.
– Sadece bir hafta süresince yetersiz uyku, sabah testosteron seviyesini ortalama % 15 oranında düşürmektedir. (Kaynak: University of Chicago, 2011)
– Uyku apnesi, oksijen seviyesinin düşmesine neden olduğu için testosteron sentezini olumsuz etkiler. Tedavi edilmediğinde total testosteron düzeyinde ciddi bir azalma görülebilir. (Kaynak: Journal of Clinical Sleep Medicine, 2017)
– Gece geç yatma ve sabah geç kalkma gibi sirkadiyen ritim bozuklukları, luteinizing hormon (LH) salınımını azaltır. Bu durum, testislerde testosteron üretimini yavaşlatır.
(Kaynak: Sleep Medicine Reviews, 2022)
– Testosteron üretimi, özellikle derin uyku evresinde gerçekleşmektedir.
– Uykusuzluk, hem hormonal dengeyi hem de günlük enerji seviyesini olumsuz etkiler. (Kaynak: Journal of the American Medical Association – Sleep restriction and testosterone levels, 2011)
Takviyelerde dikkat edilmesi gerekenler
– Takviyelerin etkisi kişiden kişiye değişebilir. Genetik yapı, bağırsak emilimi ve mevcut eksiklikler bu durumu etkileyen faktörlerdir.
– Her doğal ürün güvenli değildir. Karaciğer enzimleriyle etkileşime girebilir veya ilaçlarla çakışabilir.
– Kontrolsüz kullanım yan etkilere yol açabilir. Karaciğer hasarı, kan basıncı artışı veya ruh hali değişiklikleri gibi durumlar görülebilir. (Kaynak: Cleveland Clinic – Supplements and men’s health, 2023)
Tribulus, çinko, maca kökü: Ne işe yarar?
Piyasada doğal testosteron artırıcı olarak sunulan birçok ürün mevcuttur. Ancak bu ürünlerin etkileri birbirinden farklılık gösterebilir. İşte en bilinenleri:
– Tribulus terrestris: Libidoyu artırabilir fakat testosteron üzerinde net bir etkisi bulunmamaktadır. Bazı araştırmalarda yalnızca genç sporcularda etkili olduğu belirtilmiştir.
– Maca kökü: Enerji ve cinsel istekte artış sağlayabilir, ancak testosteron düzeyini doğrudan artırdığı kanıtlanmamıştır.
– Çinko: Eksikliği durumunda testosteron seviyeleri düşer. Ancak aşırı alımı bağışıklığı baskılayabilir. Özellikle diüretik (idrar söktürücü) ilaç kullanan bireylerde çinko eksikliği sıkça görülür. Erkekler için günlük önerilen doz 15-30 mg’dır. (Kaynak: Nutrition, 2007)
– Ashwagandha: Stresi azaltarak dolaylı yoldan testosteronu destekler. Kortizol (stres hormonu) seviyeleri düştüğünde, testosteron artabilir. Ancak uzun vadeli etkileri hâlâ tartışmalıdır. (Kaynak: Journal of Dietary Supplements – Herbal testosterone boosters, 2021)
Yaşam tarzı değişiklikleri öncelikli adım
Testosteron düşüklüğünde atılması gereken ilk adım yaşam tarzı düzenlemeleridir.
Uyku, kilo, beslenme, stres ve D vitamini gibi unsurlar, bu sürecin temel taşlarını oluşturur.
İlaç veya hormon tedavisi, bu önlemler etkili olmazsa düşünülmelidir.
Hormon tedavisi: TRT
Testosteron Replasman Tedavisi (TRT), kan düzeyinin gerçekten düşük olduğu ve semptomların mevcut olduğu durumlarda gündeme gelir. Ancak her düşük test değeri tedavi gerektirmez.
– Tedaviye başlamadan önce sabah saatlerinde en az iki farklı test yapılması önemlidir.
– Total testosteron düzeyi değerlendirilmelidir.
– TRT uygulamaları jel, enjeksiyon, implant veya ağızdan alınan formlar şeklinde olabilir.
– Tedavi süresince prostat kanseri riski, kalp hastalıkları ve hematokrit seviyeleri dikkatle izlenmelidir. (Kaynak: Endocrine Society Guidelines – Testosterone therapy in men with hypogonadism, 2018)
Herkes için uygun mu?
Hayır, hormon tedavisi aşağıdaki gruplara önerilmez:
– Prostat veya meme kanseri tanısı olan bireylere verilmez.
– Yüksek hematokrit seviyesine (54’ten fazla) sahip olanlar için uygun değildir.
– Ağır kalp hastalığı bulunanlar için önerilmez.
– Uyku apnesi olan bireyler (tedavi edilmemişse). (Kaynak: Mayo Clinic–Testosterone therapy: Potential benefits and risks, 2022)
Yan etkiler arasında sivilce, ödem, meme büyümesi ve kısırlık gibi durumlar yer alabilir. TRT, dışarıdan testosteron alındığı için vücudun kendi üretimini baskılayabilir.
Alternatif olarak…
– HCG (Human Chorionic Gonadotropin) gibi ilaçlar kullanılarak vücudun kendi testosteron üretimi teşvik edilebilir.
– Clomiphene citrate gibi östrojen bloke edicileri ile beyin-testis hattı aktive edilebilir. (Kaynak: Journal of Urology, 2016)
Melatonin ve testosteron ilişkisi
Melatonin, yalnızca uykuya yardımcı bir hormon olmanın ötesinde, aynı zamanda antioksidan özellikleriyle testis sağlığını korumaktadır.
– Gece boyunca karanlıkta salgılanır.
– Mavi ışığın (telefon, ekran vb.) gece melatonin salgısını baskıladığı bilinmektedir. Bu durum, gece testosteron zirvesini düşürmektedir. (Kaynak: Sleep Health Journal, 2020)
Bu da dolaylı yoldan testosteron seviyelerini azaltabilir. (Kaynak: Sleep Medicine Reviews – Circadian rhythm and hormonal regulation, 2022)
D vitamini eksikliği neden çok önemli?
D vitamini, yalnızca kemik sağlığıyla değil, aynı zamanda testosteron üretimiyle de doğrudan ilişkilidir.
Eksikliği, erkeklerde düşük testosteron riskini artırmaktadır.
Araştırmalar, D vitamini takviyesi ile testosteron seviyelerinde % 10–20 artış olabileceğini göstermektedir.
Günde 2.000–4.000 IU D3 vitamini takviyesi, eksikliği bulunan erkeklerde hormon seviyelerini yükseltebilir.
Bununla birlikte, gereksiz ve yüksek doz alımı risklidir; mutlaka ölçüm sonrası başlanmalıdır. (Kaynak: Hormone and Metabolic Research – Vitamin D supplementation and testosterone, 2012)
Yarın:
– Bu yiyecekler testosteronu baskılıyor olabilir
– Hangi vitamin eksikliği hormon dengesini bozuyor?
– Kahve, alkol ve şekerli içeceklerin gizli etkisi
– Testosteron dostu besinler: Hangi sebze, hangi et?
– Bitkisel destekler: Hangisi gerçek, hangisi palavra?
