2026 yılı için asgari ücretin artırılmasının ardından, özel sektörde asgari ücretin üzerinde maaş alan çalışanların alacakları zamlar tekrar gündeme geldi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın geçmiş yıllara dair verileri, asgari ücret artışları ile ortalama ücretler arasındaki ilişkinin önemli göstergelerini sunuyor.
ASGARİ ÜCRETTE YENİ DÜZENLEME
2026 yılı için yapılan artışla brüt asgari ücret 26.005,50 TL’den 33.030 TL’ye, net asgari ücret ise 22.104,67 TL’den 28.075,50 TL’ye yükseldi. Ayrıca, işverenlere sağlanan asgari ücret desteği 1.000 TL’den 1.270 TL’ye çıkarıldı.
Asgari ücretten alınan işveren primleri ise tüm sektörlerde 1 puan artırıldı. İmalat dışı sektörlerde uygulanan 4 puanlık prim teşviki ise 2 puana düşürüldü. Böylece toplam istihdamın yaklaşık yüzde 80’ini oluşturan sektörlerde işverenin prim yükü toplamda 3 puan artış göstermiş oldu. Yeni düzenlemenin yalnızca asgari ücretlileri değil, tüm çalışanları kapsadığı ifade ediliyor.
ASGARİ ÜCRETLİLERİN TOPLAM İSTİHDAMDAKİ PAYI
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, Türkiye’deki çalışanların yaklaşık yüzde 40’ı, yani 6,9 milyon kişi asgari ücretle çalışıyor. DİSK’in Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine dayanan hesaplamalarına göre, asgari ücret ve altında gelir elde edenlerin oranı yüzde 47’ye ulaşıyor. Bu oran yaklaşık 8,1 milyon çalışanı kapsamaktadır. Buna göre, çalışanların yüzde 53 ile yüzde 60’ı asgari ücretin üzerinde maaş alıyor.
MERKEZ BANKASI’NIN DEĞERLENDİRMESİ
Asgari ücret artışlarının ortalama ücretler üzerindeki etkisi, Merkez Bankası tarafından 2023 Temmuz ayında yayımlanan bir araştırmada incelendi. Çalışmada, asgari ücret artışlarının enflasyon üzerindeki etkisinin yanı sıra diğer ücretlerle ilişkisi de ele alındı.
Araştırmaya göre, nominal ücret artışlarının önemli bir kısmı asgari ücret artışları ve geçmişteki enflasyonla açıklanabiliyor. Yapılan hesaplamada, asgari ücretteki 1 puanlık artışın ortalama ücretlerde yaklaşık 0,93 puanlık bir artışa karşılık geldiği belirlendi.
ORTALAMA ÜCRETLERE YANSIMA BEKLENTİSİ
Bu hesaplama çerçevesinde, asgari ücrete yapılan yüzde 27’lik artışın ortalama ücretlere yaklaşık yüzde 25 oranında yansıması bekleniyor. Ancak bu öngörünün pratikte ne ölçüde gerçekleşeceği, 2025 yılı verileriyle değerlendirilecek.
2025 VERİLERİ NE GÖSTERDİ?
2025 yılında asgari ücret yüzde 30 oranında artırıldı. Merkez Bankası’nın hesaplamalarına göre bu artışın ortalama ücretlerde yaklaşık yüzde 28’lik bir yükseliş yaratması öngörülüyordu. Kamu kesimindeki ücret artışlarının toplu sözleşmeler nedeniyle gecikmeli yansıması dolayısıyla değerlendirmede yalnızca özel sektör verileri dikkate alındı.
Buna göre, özel sektörde ortalama ücretler 2024 Aralık ayında 37.502,80 TL iken, 2025 Mart ayında yüzde 25 artışla 46.959,30 TL’ye yükseldi. Haziran ayında ortalama ücret 48.392,10 TL, Eylül ayında ise 48.613,80 TL oldu. Aralık ayına kıyasla artış oranları sırasıyla yüzde 29 ve yüzde 29,6 olarak hesaplandı.
Veriler, yılın başlarında ortalama ücret artışının Merkez Bankası öngörüsünün altında kaldığını, ancak yılın ilerleyen dönemlerinde bu seviyenin aşılacağını ortaya koyuyor.
SEKTÖRLERE GÖRE ETKİLER
Merkez Bankası’nın araştırmasında, asgari ücret artışlarından en fazla etkilenen sektörler de incelendi. Tarım dışı sektörlerde çalışanların yüzde 43,1’inin asgari ücret ve altında gelir elde ettiği belirtildi. Bu oran sanayi sektöründe yüzde 50,4, inşaatta yüzde 71,4, hizmetlerde ise yüzde 37,9 olarak hesaplandı.
Hizmet sektöründe, kamu ve finans hizmetleri hariç tutulduğunda bu oran daha da artıyor. Konaklama ve yiyecek hizmetlerinde çalışanların yüzde 73’ünün asgari ücret ve altında gelir elde ettiği görüldü.
Personel maliyetinin üretim değeri içindeki payının en yüksek olduğu sektör yüzde 51 ile eğitim olurken, bunu yüzde 29,2 ile konaklama ve yiyecek hizmetleri, yüzde 17,6 ile toptan ve perakende ticaret takip etti.
ASGARİ ÜCRET VE ENFLASYON BAĞLANTISI
Asgari ücret artışlarının enflasyona etkisi de değerlendirilmiş durumda. Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp, yapılan ampirik çalışmalara göre asgari ücretteki yüzde 10’luk artışın enflasyonu yaklaşık 2 puan artırdığını belirtti. Bu bağlamda, yüzde 27’lik artışın enflasyon üzerinde yaklaşık 5,5 puanlık bir etki yaratabileceği ifade ediliyor.
Merkez Bankası’nın çalışmasında ise asgari ücretteki yüzde 1’lik artışın, zammın yürürlüğe girdiği tarihten sonraki ilk üç ayda TÜFE’ye 0,06–0,08 puan, bir yıllık dönemde ise 0,08–0,12 puan etki ettiği hesaplandı. Buna göre, yüzde 27’lik artışın enflasyona etkisinin ilk üç ayda yüzde 1,62–2,16, bir yıllık dönemde ise yüzde 2,16–3,24 aralığında olacağı öngörülüyor.
