Yaşlandıkça, beynimiz diğer organlar gibi yıpranma sürecine girebilir. Stres, uykusuzluk, düzensiz beslenme, vücuttaki toksin birikimi ve hareketsizlik gibi faktörler bu durumu daha da hızlandırabilir. Peki, beynimizin ne denli sağlıklı çalıştığını nasıl anlayabiliriz?
Nörologlar, beyin haritalama yöntemleri ile bu soruya net cevaplar verebiliyor. Ancak, Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, pratikte kendimizin de bazı testlerle beynimizin durumunu değerlendirebileceğini belirtiyor. Yürüyüş hızından koku algısına kadar birçok fiziksel sinyal, beyin sağlığımız hakkında değerli bilgiler sunabiliyor. Prof. Dr. Uludüz, bu sinyalleri şu şekilde açıklıyor:
1 – Beyin damar sağlığının göstergesi: Yürüyüş hızı
Yürüyüş hızı, beyninizin işlevselliğini gösteren en güvenilir biyo-belirteçlerden biridir. Kısa bir mesafeyi, örneğin 4 metrelik bir alanı ne kadar sürede yürüdüğünüzü ölçmek önemlidir. Eğer bu mesafeyi 4-5 saniyede kat edebiliyorsanız, damar sağlığınız iyi ve beyin oksijenlenmeniz mükemmel demektir.
Ancak bu süre 6 saniyeyi geçiyorsa, damar sertliği ve beyin yaşlanması belirtileri görülebilir. Araştırmalar, yavaş yürüyen bireylerin bilişsel gerileme ve demans riski ile yaklaşık %30 daha fazla karşı karşıya kaldığını göstermektedir.
2 – Beyin-kas uyumu: 30 saniyelik otur-kalk testi
Bir sandalyeye oturduğunuzda, kollarınızı göğsünüzde birleştirerek 30 saniye boyunca kollarınızı kullanmadan kaç kez kalkıp oturduğunuzu sayın. Bu test, beyninizin kaslarınızla olan iletişimini ve motor planlama yeteneğinizi ölçer. 14 ve üzeri tekrar sayısı, beyin ve kas sisteminizin mükemmel uyum içinde olduğunu gösterir. 10-13 arası normal kabul edilirken, 9’un altındaki sayılar yavaşlama sinyali olarak değerlendirilir. Düşük performans, ilerleyen yıllarda kas gücü ve bilişsel performansta önemli bir düşüşe yol açabilir.
3 – Beyinciğin yaşı: Denge testi
Tek ayağınızın üzerinde durmayı deneyin. Eğer 10 saniye boyunca dengede kalabiliyorsanız, beyinciğiniz ve denge sisteminizin sağlıklı çalıştığını gösterir. 5 saniyenin altına düşerseniz, yaştan kaynaklı denge bozuklukları ve sinirsel koordinasyon zayıflamaları başlıyor olabilir.
Dengenin sağlanması yalnızca kas gücüyle değil, aynı zamanda beyinciğin sağlığıyla da ilgilidir. Denge bozuklukları erken fark edildiğinde, düzenli egzersizlerle beyindeki koordinasyon ağları yeniden güçlendirilebilir.
4 – Sinir iletiminin hızı: Parmak vurma testi
Elinizi avuç içine diğer elinizle ters ve düz olmak üzere vurun ya da bir elinizin başparmağını diğer parmaklarınızla birleştirin. Bu basit testler, beyninizdeki motor yolların ve bazal ganglionların iletişim hızını yansıtır. Genç ve sağlıklı bir beyinde bu hız oldukça yüksektir.
Parmak hareketlerinin yavaşlaması, nöronlar arası iletişimin azaldığına ve Parkinson hastalığı veya bilişsel yavaşlamanın ilk belirtilerine işaret edebilir.
5 – Sessiz bir uyarı: Koku testi
Koku duyusu, beynin hafıza merkezleriyle (özellikle hipokampus) doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle, kahve, limon, sabun, nane veya tarçın gibi keskin kokuları ayırt edememek, beyin yaşlanmasının erken bir belirtisi olabilir. Araştırmalar, koku tanıma yeteneği zayıf olan bireylerde, beş yıl içinde demans gelişme riskinin yaklaşık iki kat arttığını göstermektedir. Bu durumda, burnunuz beyninizin sessiz bir yardım çağrısı olabilir.
6 – Düşünme hızının ölçüsü: Reaksiyon süresi
Bir cetvel alın ve dik tutun. Parmaklarınızı altına yerleştirerek, bir arkadaşınızın “bırak” dediğinde cetveli yakalamaya çalışın. Eğer cetveli 15 cm’den daha kısa bir mesafede yakalayabiliyorsanız, beyninizin işlemleme hızı oldukça iyi demektir. 20 cm ve üzeri mesafede yakalıyorsanız, reflekslerinizde yavaşlama olabilir. Bu test, beynin ön lobundaki karar alma ve planlama merkezinin hızını gösterir.
7 – Beynin yenilenme kapasitesi: Zihin esnekliği
Bir dakika içinde “b” harfiyle başlayan kaç kelime söyleyebilirsiniz? Bu basit oyun, profesyonel nöropsikolojik testlerde sözel akıcılık testi olarak kullanılır. Eğer 10 ve üzerinde kelime söyleyebiliyorsanız, bilişsel esnekliğiniz oldukça iyidir. 7-9 arası normal kabul edilirken, 6 ve altı, zihinsel erişim hızınızın yavaşladığını gösterebilir. Bu egzersiz, beynin yeni bağlantılar kurma yeteneğini canlı tutar ve düzenli yapıldığında kelime bulma hızını artırabilir.
