Aralık ayından bu yana Ahmed Şara’nın liderliğindeki yönetim, Suriye’de para birliğini sağlamak amacıyla çeşitli adımlar atıyor. Ancak, iç savaş döneminde Türkiye’nin desteklediği muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde Türk Lirası (TL) hâlâ yaygın bir şekilde kullanılmaya devam ediyor.
Afrin, Cerablus ve El Bab gibi bölgelerde TL’nin kullanımı, savaş sürecinde başlamıştı. Şara’nın liderliğini üstlendiği Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) da İdlib’i kontrol ettiği dönemde TL’yi zorunlu hale getirmişti.
Bu bölgelerde Türkiye ile gerçekleştirilen yoğun ticaretin yanı sıra eğitim, sağlık, elektrik, temizlik ve posta hizmetleri de büyük ölçüde Türkiye tarafından sağlanmaktadır.
EKONOMİK VE SİYASİ ETKİLERİ
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Araştırma Direktörü Yardımcısı Doç. Dr. Cevat Giray Aksoy, TL kullanımının bölgedeki istikrar için kritik bir öneme sahip olduğunu belirtti:
“Maaşların Türkiye tarafından düzenli olarak TL ile ödenmesi, eğitim, sağlık ve altyapı hizmetlerinin aksamadan yürütülmesini sağladı. Bu durum, politik olarak kırılgan olan bölgelerde tansiyonu düşürdü.”
Aksoy, bunun Türkiye açısından “yumuşak güç” stratejisinin bir parçası olduğunu ifade etti. Ancak Şara, 8 Aralık 2024 tarihinde ülke genelinde yalnızca Suriye Lirası’nın kullanılacağını açıklamıştı.
GEÇİŞ SÜRECİNDE ZORLUKLAR
İdlib’de yerel yönetimde çalışan Ahmed, TL’den Suriye Lirası’na geçişin karmaşa yaratacağını dile getiriyor:
“İdlib’deki hükümete bağlı çalışanlar hâlâ PTT ofisleri aracılığıyla Türk Lirası ile maaş alıyor. Alışverişlerimizi, ödemelerimizi hep TL ile yapıyoruz.”
Şara yönetimi, ayrıca Türkiye ile sınır kapılarından gelen mallara gümrük vergisi uygulamaya başlamıştır. Bu karar, vergisiz ürünlerin daha ucuz olduğu İdlib’de fiyat artışlarına neden oldu.
HİZMETLER HÂLÂ TÜRKİYE’DEN
Halep kırsalı, İdlib ve Afrin gibi bölgelerde elektrik ve telefon hizmetleri Türk kurumları tarafından sağlanmaktadır. Bölge halkı, bu hizmetlerde Türkiye’nin rolünün büyük olduğunu vurguluyor.
TED Üniversitesi’nden Doç. Dr. Bezen Coşkun, Şara’nın adımlarını merkezi hükümetin egemenliğini güçlendirme çabası olarak değerlendiriyor.
TÜRKİYE’NİN POLİTİKASI VE TİCARET İLİŞKİLERİ
Türkiye, 2016 yılından bu yana dış ticarette yerel para kullanımını teşvik etmektedir. Suriye’de Türkiye destekli yönetimlerin kontrolündeki bölgelerde TL kullanımı da bu politikanın bir parçasıdır.
Şam ile diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasıyla birlikte, Türkiye Geçici Hükümet’in varlığını sonlandırdı. Ancak bölgedeki kamu çalışanları hâlâ maaşlarını TL ile almaktadır.
Cerablus’ta görev yapmış eski bir yönetici, bölgedeki ticaretin hâlâ TL ile sürdüğünü ve devlet bankalarının her iki para birimiyle de işlem yaptığını aktarıyor.
TL’NİN AZALMASI TÜRKİYE’Yİ NASIL ETKİLER?
2024 yılında Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı 2 milyar dolar, ithalatı ise 437,5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aksoy’a göre TL kullanımının azalması Türkiye ekonomisine kısa vadede önemli bir etkide bulunmayacak.
HTŞ’nin kurduğu şirketler ise günümüzde Şam’dan yönetilmektedir. 61 yıllık Baas yönetimi döneminde Esad ailesine yakın isimlerin elinde bulunan ekonomik ağlar, yeni yönetime yakın iş insanlarına devredilmektedir.
Doç. Dr. Coşkun, Türkiye’nin Suriye’de barış sağlandıktan sonra yeniden inşa sürecinde yer almayı hedeflediğini belirtiyor. TL’nin kullanımı ise bu hedef açısından belirleyici bir unsur olmayacaktır.
