1925 yılında, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde, Ankara ve çevresinin yeşillendirilmesi ve modern tarım tekniklerinin uygulanması amacıyla kurulan Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ), 1937 yılında Hazine’ye bağışlandı. Kuruluşun ilk arazisi 55 bin 539 dekar iken, 2024 yılı itibarıyla bu alan 33 bin 110 dekara kadar geriledi. Hazine’ye devredilmesinin ardından AOÇ, birçok kurum ve kuruluşun bünyesinde faaliyet gösterdi. 1950 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı bir kuruluş olarak yeniden yapılandırıldı. AOÇ Müdürlüğü, hâlihazırda tarımsal üretim ve pazarlama alanlarında faaliyet göstermektedir.
SATIŞLARDA DÜŞÜŞ
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın raporuna göre, AOÇ 2024 yılında bir önceki yıla göre önemli bir azalış göstermiştir. Kuruluş, yaklaşık 1.8 milyon litre pastörize süt satışı yaparken, bu rakamda yüzde 30’luk bir düşüş yaşandı. Diğer yandan, dondurma satışları yüzde 94 artışla yaklaşık 1.14 milyon kg’a ulaştı. Yoğurt, bal ve meyve suyu satışlarında ise sırasıyla yüzde 30, yüzde 55 ve yüzde 36 oranlarında düşüşler gözlemlendi.
KARDA AZALMA, ZARARDA ARTIŞ
AOÇ, 2022 yılında 31.7 milyon lira, 2023’te ise 54.3 milyon lira kâr elde etti. Ancak, 2023 yılı sonunda kurum zarar ile kapandı ve 2024 yılında 35.2 milyon lira zarar açıkladı. Öte yandan, AOÇ’deki çalışan sayısı da yıllar içinde azalma gösterdi; 2022 yılında 383 olan personel sayısı, 2023’te 342’ye, 2024’te ise 320’ye düştü.
SÜMERBANK’TAKİ DURUM
Cumhuriyet’in ilk yıllarında kurulan bir başka kuruluş olan Sümerbank’ın durumu da pek iç açıcı değil. Bakanlığın raporuna göre, 1933’te kurulan Sümer Holding A.Ş., 1987 yılında özelleştirilme sürecine girdi. 1993 yılında bankacılık biriminin ayrılmasıyla, günümüzdeki adı olan Sümer Holding AŞ’yi aldı. 2024 yılı itibarıyla, holdingin 126 personeli, 1 bağlı ortaklığı ve 2’si faal 7 iştiraki ile 2 demir madeni sahası bulunmaktadır. Özelleştirme işlemleri hâlâ devam etmektedir.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, 2024 yılında holdingin özelleştirilmesi için farklı kurum ve kuruluşlara ait 54 taşınmazı satışa sundu. Bu taşınmazlardan 6’sının özelleştirilmesi, 88.7 milyon TL peşin satış tutarıyla gerçekleştirildi. Ayrıca, demiryolu, park ve organize sanayi bölgesi gibi alanlarda 4 taşınmazın kamulaştırma işlemleri tamamlandı ve toplamda 187 taşınmazın tapu devir işlemleri yapıldı.
ZARARDAKİ BÜYÜME
Sümerbank’ın zararları da her yıl artış göstermekte. 2022 yılında 61.8 milyon lira olan zarar, 2023’te 116.3 milyon liraya yükseldi. 2024 yılı itibarıyla bu rakam 237 milyon liraya ulaştı. Kurumun personel sayısı da aynı dönemde azalma gösterdi; 2022 yılında 144 olan çalışan sayısı, 2023’te 138’e, 2024’te ise 131’e geriledi.
BÜTÇEYE ETKİSİ YOK
Sümerbank’ın son üç yılda bütçeye katkısı sıfır seviyesinde kalmıştır. Buna karşın, bütçeden yapılan transferler ise 2022’de 49.6 milyon lira, 2023’te 123.4 milyon lira ve 2024’te 201.7 milyon liraya yükselmiştir. Personel başına düşen faaliyet zararı 2022’de 405.9 bin lira, 2023’te 788.2 bin lira, 2024’te ise 1.4 milyon liraya çıkmıştır.
