Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun bu hafta içinde toplanması öngörülüyor. Toplantı öncesinde CHP Emek Büroları, “Türkiye İçin Demokratik ve Adil Bir Asgari Ücret Tespit Modeli” taslağını hazırladı. CHP, mevcut asgari ücret belirleme yönteminin çalışanların yaşam standartlarını iyileştirmede yetersiz kaldığını vurgularken, bu modelin demokratik temsil ilkesini yeterince karşılamadığını ifade etti. Komisyonun alacağı kararların hükümet yönlendirmesiyle belirlendiği belirtildi. CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Taşcıer tarafından yakın zamanda Meclis’e yasa teklifi olarak sunulacak olan modelde bazı önemli önerilere yer verildi:
16 ÜYE
Önerilen yeni modelde, mevcut 15 kişilik komisyon yapısının yerine 16 kişilik bir komisyon kurulması talep ediliyor. Bu yapıda, hükümet temsilcisi olarak 1 üye (Çalışma Genel Müdürü), kamu uzmanı olarak 1 üye (TÜİK temsilcisi, oy hakkı olmadan), işçi temsilcisi olarak 5 üye (en fazla üye sayısına sahip konfederasyondan), işveren temsilcisi olarak 5 üye (TİSK tarafından belirlenecek) ve bağımsız uzmanlardan 4 üye yer alacak. Bu akademisyenler, çalışma ekonomisi ve iş hukuku alanlarında uzman kişiler arasından seçilecek ve siyasi iradeden bağımsız olarak kura ile belirlenecek.
Akademik üyelerin en az 10 yıl deneyim ve doktora derecesine sahip olmaları gerekecek. Ayrıca, herhangi bir siyasi partiye üye olmamaları şartı aranacak. Başvuru süreçlerinde etik beyanname ve ‘bağımsızlık taahhütnamesi’ de talep edilecek. Bu üyelerin görev süreleri 2 yıl olacak ve bu süre zarfında keyfi şekilde görevden alınmaları güvence altına alınacak. Ayrıca, aynı kişi arka arkaya iki dönemden fazla seçilemeyecek.
Komisyon, kendi üyeleri arasından dönem başkanını seçecek ve her yıl farklı bir temsilcinin başkanlık yapmasına imkan tanıyacak.
KARAR NİTELİKLİ ÇOĞUNLUKLA
Mevcut komisyonda kararlar, salt çoğunluk (yarıdan bir fazla oy) ile alınmaktadır ve eşitlik durumunda başkanın oyu iki oy sayılmaktadır. Yeni modelde, karar alma mekanizmasının taraflardan birinin dayatmasını zorlaştıracak şekilde düzenlenmesi öngörülmektedir. Nitelikli çoğunluk şartı getirilecek ve komisyon karar alırken en az 11 üyenin (16 üzerinden) onayını almak zorunda olacak. Bu durum, hiçbir blokun tek başına karar sayısına ulaşamaması anlamına gelecek ve üyelerin ikna edilmesi gerekecek. Böylece uzlaşmaya dayalı bir ücret belirlenmesi teşvik edilecektir.
‘EYLEM HAKKI’
Anlaşmazlık durumlarında, hakem kurulu veya arabulucu mekanizması olmaksızın, ILO gibi uluslararası kuruluşların önerilerine göre işçi tarafına “toplu eylem hakkı” tanınacaktır.
Yeni modelle şeffaflık sağlanması hedeflenmektedir. Tüm toplantılar kamuoyuna açık gerçekleştirilecek ve hazırlanan raporlar ile toplantı tutanakları kamuoyu ile paylaşılacaktır.
Komisyona, asgari ücreti belirlerken “insan onuruna yaraşır bir yaşam düzeyini hedefleme” görevi verilecek. Açlık sınırının altında bir asgari ücretin kabul edilmeyeceği belirtiliyor. Orta vadede asgari ücretin yoksulluk sınırına yaklaşması ve diğer ücretlerin de yoksulluk sınırının üzerine çıkması hedefleniyor.
OTOMATİK TOPLANACAK
Yüksek enflasyon dönemlerinde asgari ücretin yılda bir kez artırılmasının ciddi reel kayıplara yol açtığı ifade ediliyor. Bu durumu önlemek amacıyla yasaya, “asgari ücret, yıllık enflasyon artışları karşısında yıl içinde yeniden değerlendirilir” maddesi eklenecek. Örneğin, 6 aylık enflasyon oranı yüzde 10’u aştığında komisyon otomatik olarak toplanma gerekliliği doğacak. Geçmiş enflasyon oranlarının yanı sıra beklenen enflasyon da göz önünde bulundurulacak.
Komisyonun kanunen en geç iki yılda bir toplanma sınırı, “en geç yılda bir” olacak şekilde güncellenecek. Asgari ücret, yalnızca enflasyona göre değil, ülkenin ekonomik büyümesinden emekçilere pay verecek şekilde artırılacak.
Komisyonun sekreterya hizmetleri ve teknik hesaplamalar için bağımsız bir birim kurulacak. Bu birim, TÜİK, Merkez Bankası, Hazine gibi kurumlardan veri alacak ve politik baskı olmaksızın analiz yapma kabiliyetine sahip olacak. Böylece tarafsız ve güvenilir verilerin komisyonda kullanılması sağlanmış olacak.
Asgari ücret belirleme süreci, sadece komisyon toplantılarıyla sınırlı kalmayacak. Yıl boyunca işçi ve işveren kesimleri, ekonomik gidişat hakkında görüş alışverişinde bulunabilecekleri platformlarda bir araya gelecek. Örneğin, Ekonomik ve Sosyal Konsey düzenli olarak toplanacak.
