ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) tarafından yapılan açıklamada, Uzay Hava Tahmin Merkezi’nin Güneş’teki aktif bölge AR4274’ten dün (Çarşamba) meydana gelen M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya’ya doğru güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiği belirtildi.
Bu plazma bulutunun, bugün (Perşembe) akşam saatleri ile Cuma sabahı arasında gezegenimizi etkilemesi bekleniyor.
Uzmanların değerlendirmelerine göre, bu olay Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek radyo iletişimi, GPS sistemleri ve uydularda geçici aksaklıklara neden olabilir. Ayrıca, yüksek voltajlı elektrik hatlarında kısa süreli dengesizlikler gözlemlenebilir.
Koronal kütle atımı (CME) durumu, Güneş’in dış katmanından büyük miktarda plazma ve manyetik alanın uzaya fırlatılmasıyla gerçekleşiyor. Bu bulut, Dünya’ya ulaştığında manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalar oluşturuyor.
G3 KATEGORİSİNDE
NOAA, yaşanan jeomanyetik fırtınayı ‘G3 kategorisinde’ sınıflandırmış durumda. Bu seviye, doğrudan insan yaşamını tehdit etmese de uydu iletişimi, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemleri üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
Güneş fırtınaları, G1’den G5’e kadar beş ana güç seviyesinde sınıflandırılıyor. Her bir seviye, Dünya’nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki etkilerine göre tanımlanıyor.
G1 – Hafif
Bu seviyede, uydularda küçük yön sapmaları ve radyo sinyallerinde kısa kesintiler yaşanabilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları görünür, ayrıca elektrik şebekelerinde fark edilmesi zor, çok küçük dalgalanmalar oluşabilir.
G2 – Orta
Radyo iletişiminde ve GPS doğruluğunda belirgin bozulmalar yaşanabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler görülebilirken, kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya ve Kanada’nın güneyi) gözlemlenebilir.
G3 – Güçlü
Bu aşamada, uyduların konum ve yön kontrolü zorlaşabilir; GPS sistemlerinde ciddi sapmalar meydana gelebilir. Elektrik iletim hatlarında kısa devre ve voltaj dengesizlikleri oluşma ihtimali vardır. Kutup ışıkları, beklenmedik şekilde güneye kadar (örneğin Türkiye’nin kuzeyine) inebilir.
G4 – Şiddetli
Geniş kapsamlı iletişim kesintileri, uçuş rotalarının değiştirilmesi ve radyo ile GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altında olup, bazı bölgelerde geçici kesintiler görülebilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde dahi gözlemlenebilir.
G5 – Aşırı
Küresel iletişim ve navigasyon sistemlerinde uzun süreli bozulmalar meydana gelebilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları yaşanabilir. 1989 Quebec karartması bu seviyeye örnek gösterilebilir. Kutup ışıkları, ekvatora yakın bölgelerde bile görünür olabilir.
G1 ve G2 seviyeleri genellikle zararsız kabul edilirken, G3 seviyesinden itibaren uydular, iletişim, GPS ve enerji altyapısı üzerinde ciddi etkiler gözlemlenmeye başlar. G5 düzeyindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski oluşturabilir.
KÜRESEL ÇAĞRI
NOAA, son günlerde yaptığı açıklamalarda güneş aktivitelerinin artışta olduğunu ve bu nedenle uzay hava olaylarının düzenli bir şekilde izlenmesinin hayati önem taşıdığını vurguladı.
Birçok ülkede havacılık ve enerji kurumları, olası etkileri en aza indirmek amacıyla acil durum ekiplerini devreye soktu. Bu fırtına, son birkaç ayın en güçlü jeomanyetik olayı olarak değerlendiriliyor.
Bilim insanları, bu fırtınayla birlikte kutup ışıklarının (aurora) olağandan daha geniş alanlarda (orta enlemlere kadar) gözlemlenebileceğini öngörüyor. Ancak, Ay’ın güçlü parlaklığı bu nadir doğa olayının görünürlüğünü bir miktar azaltabilir.
