Gülnur SAYDAM
Gazi Mustafa Kemal, 29 Ekim tarihinde Cumhuriyet’in ilan edilmesinin ardından Başbakan olarak İsmet İnönü’yü atamak istedi. 30 Ekim 1923’te kendisine bir mektup yazarak, “Kaderin bize yüklediği kutsal bir görevimiz var” ifadesini kullandı.
İşte Gazi’nin sabah erken saatlerde İsmet Paşa’ya hitaben yazdığı mektup:
“Sevgili Paşam, Cumhuriyetin ilk Başbakanı olarak seni düşünüyorum. Dur, hiçbir itirazda bulunma. Seni neden seçtiğimi şimdi anlayacaksın. Bizi büyük bir savaş bekliyor. Şimdi sana bildiğinden daha kötü olan genel durumu özetleyeceğim. Osmanlı’dan bize, borçlu ve hastalıklı bir vatan mirası kaldı. Yoksul bir köylü devletiyiz. Dört mevsim boyunca kullanılabilir karayollarımız yok denecek kadar az. Sadece 4.000 km kadar demiryolu mevcut ve bunun bir metresi bile bizim değil. Üstelik bu da yetersiz. Ülkenin kuzeyini güneyine, batısını doğusuna bağlamamız, vatanın bütünlüğünü sağlamak için şart.”
HALKIN EĞİTİMİ YOK
Tarım ülkesi olmamıza rağmen, ekmeklik unumuzun büyük bir kısmını dışarıdan alıyoruz. Hayvancılığımız sığır vebası gibi hastalıklarla tehdit altında. Tüm ülke genelinde sadece 337 hekim, 43 sağlık memuru mevcut, 150 ilçede ise bir tane bile sağlık çalışanı yok. 40 binden fazla köyümüz var, fakat ebe sayımız yalnızca 136. Şehirlerde eczane sayısı da oldukça az. Salgın hastalıklar insanlarımızı tehdit ediyor. Elektrik yalnızca İstanbul ve İzmir’in bazı bölgelerinde mevcut. İktisatçımız da oldukça az. Zorunlu eğitim çağındaki çocukların yalnızca dörtte birini okutabiliyoruz. Halkın eğitimi ise henüz çözüme kavuşturulmadı. Oysa Cumhuriyet’in insan kaynaklarını hazırlamak ve namus cephesini güçlendirmek zorundayız.
Bütçemiz ve gelirimiz yetersiz. İktisadi çıkmazdan kurtulmak için geliştirdiğim bir düşünce var; bunu zamanı geldiğinde konuşuruz. Hedefimiz milli iktisat olmalı, bağımsızlığımızın sürekli olması için iktisadi bağımsızlık temel ilkemiz olmalıdır. Osmanlı Devleti bu gerçeği geç fark etti ve fark ettiğinde çok geç kalmıştı.”
‘Sende bir fevkaladelik var İsmet, nedendir?’
Atatürk’ün Sırdaşı kitabında ilginç bir anekdot da yer alıyor:
Tarih 14 Aralık 1936. İsmet Paşa Köşk’e geldiğinde oldukça sinirliydi. Atatürk, “Sende bir fevkaladelik var İsmet!” diyerek, “Ne oldu? Neden sinirlendin?” diye sordu. “Türk Hava Kurumu yönetim toplantısı vardı?” yanıtını aldı. “Ee, ne olmuş?” dedi Atatürk. “Hesaplarda kırk para oynuyor.” “Kırk para mı? Yani bir kuruş?” “Evet, toplantıya sabah 10’da girdik, 17’yi geçiyordu çıktık. Bir kuruşun nereye gittiğini öğrenin demiştim, bulamamışlar, bugünü de onunla geçirdik.” İsmet İnönü, böyle dikkatli bir insandı ve ekledi: “Vatandaş, Türk Hava Kurumu’nun yükselmesi için o parayı veriyor. O kırk para günün birinde kırk lira olur. Bu da halkın ağzında büyür ve güven sarsılır.”
15 YILDA BÜYÜK DEĞİŞİM
Karanlıktan aydınlığa
Gazeteci-yazar Yaşar Gürsoy’un kaleme aldığı ve Destek Yayınları’ndan çıkan “Atatürk’ün Sırdaşı-Kardeşim Fuat (Bulca)” kitabında, Cumhuriyetin kurulduğu yıllardaki Türkiye’nin durumu, bizzat Atatürk tarafından anlatılmaktadır. 10 Kasım 1938’deki ölümüne kadar Türkiye’de yaşanan değişiklikler araştırıldı. İşte tablo:
– 1923’te 337 olan hekim sayısı, 1938’de yaklaşık 3 bine ulaştı.
– Sağlık memuru sayısı 43’ten 2 bine yükseldi.
– 136 olan ebe sayısı 1500’ü buldu.
– 4 bin km olan demiryolu ağı 7 bin km’ye çıktı.
– 1928’de Harf Devrimi gerçekleştirildi.
– 1938’de Hatay Devleti kuruldu; Atatürk’ün vefatından sonra, 1939’da Türkiye’ye katıldı.
– Kadınlar 1934’te seçme ve seçilme hakkı elde etti.
