Yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa ve İş Kanunu çerçevesinde güvence altına alınmış önemli bir haktır. Ancak pek çok yurttaş, bu hakkın kullanılmaması durumunda neler olacağı hakkında yeterli bilgiye sahip değil. Belirli şartlar altında, kullanılmayan yıllık izinler için ücret talep edilebilmekte.
İZİN ÜCRETİ NE ZAMAN ÖDENİR?
Yıllık izin, çalışanların dinlenme hakkını koruyan yasal bir uygulamadır. Bu hakkın mali karşılığı, iş sözleşmesi devam ederken talep edilemez. Zira yasa, yıllık iznin fiilen kullanılarak değerlendirilmesini öngörmektedir. Ancak bir çalışan işten ayrıldığında ya da istifa ettiğinde, kullanılmayan izin sürelerinin karşılığı olan ücretin ödenmesi yasal bir zorunluluktur. Bu ödeme, çalışanın iş süresi boyunca biriktirdiği ama kullanmadığı yıllık izinler için geçerlidir.
İŞVEREN İZNİN KULLANILDIĞINI BELGELEMEK ZORUNDA
Bazı işverenler, gerçekten izin kullandırmadıkları halde belgelerde böyle bir durum yaratabilir. Ancak mevzuata göre, yıllık iznin gerçekten kullanıldığına dair kanıt sağlama yükümlülüğü işverene aittir. İzin defteri, onaylı formlar ya da benzer belgeler kullanılmalıdır. İşçiye zorla imzalatılan belgeler ise geçerli sayılmaz.
KULLANILMAYAN İZİN 5 YIL İÇİNDE TALEP EDİLMELİ
İşten ayrıldıktan sonra kullanılmayan izin ücretlerini talep etmek isteyen bireylerin, bu talebi en geç 5 yıl içinde yapmaları gerekmektedir. Aksi takdirde zamanaşımı devreye girecek ve ödeme hakkı kaybolacaktır. Bu sürenin dolmadan yasal yollara başvurmak önemlidir.
ZORLA İZİN GÖSTERİLEN İŞÇİLER NE YAPABİLİR?
Fiilen çalışmasına rağmen belgelerde izinli gösterilen işçiler, durumu kanıtlamak için e-posta kayıtları, giriş-çıkış saatleri veya tanık beyanları gibi delilleri kullanabilir. Bu tür belgeler mahkemeye sunulduğunda, hak kaybının önüne geçmek mümkün olabilir.
İZİN ÜCRETİ HANGİ KRİTERLERLE HESAPLANIR?
İşten ayrıldığında kullanılmayan izin ücreti, son brüt maaş üzerinden hesaplanmaktadır. Bu tutardan sosyal güvenlik primi, işsizlik sigortası, gelir vergisi ve damga vergisi kesilmektedir. Ödemenin asgari ücretin 7,5 katını aşması durumunda, yalnızca aşan kısım gelir vergisine tabi olacaktır.
YILLIK İZİN SÜRELERİ VE KURALLAR NELER?
Yıllık izin süreleri, çalışanın işyerindeki kıdemine göre belirlenmektedir:
- 1 ila 5 yıl arasında çalışanlara en az 14 gün,
- 5 ila 15 yıl arasında çalışanlara en az 20 gün,
- 15 yıl ve üzeri çalışanlara en az 26 gün izin verilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçiler için de en az 20 gün izin zorunluluğu bulunmaktadır. İzinlerin genelde bölünemeyeceği kuralı geçerlidir. Ancak işçi ile işveren arasında bir anlaşma sağlanması durumunda, en az 10 gün kesintisiz olmak kaydıyla kalan günler bölünebilir. Ücretsiz izinler ise yıllık izinden sayılmamaktadır.
