ANTİ-AGİNG -3-
Yaşlanma süreci, yalnızca takvimdeki günlerin geçişiyle değil, hücrelerimizde biriken yıpranma ile de ilgilidir.
Vücudumuzdaki bazı hücreler yaşlanır, fakat ölmez ve yerlerinde kalmaya devam eder. Bu hücreler “senescent” ya da “yaşlı” hücreler olarak adlandırılır. Bu hücreler bölünme yeteneğini kaybeder, tam anlamıyla işlev göremez ve çevrelerine zararlı sinyaller yayarak dokuları olumsuz etkiler. Bu sebeple bilim insanları, yaşlanmayı yavaşlatabilecek yeni bir strateji üzerinde yoğunlaşmaktadır:
Senolitik ilaçlar.
Yaşlı hücrelerin sorunları
Hücre yaşlanması (senesans), aslında zararlı bir süreçten çok, iyi huylu bir savunma mekanizmasıdır. DNA hasarı veya stres durumlarında hücreler bölünmeyi durdurarak, kanser gibi kontrolsüz büyümelerin önüne geçer. Ancak, bu yaşlı hücreler temizlenmediği takdirde, çevrelerine “yangın sinyalleri” yayan SASP (senescent associated secretory phenotype) molekülleri salgılar. Bu sinyaller:
– Kronik iltihaplanmalara yol açar,
– Dokuları zayıflatır,
– Komşu hücrelerin yaşlanmasını hızlandırır,
– Organ fonksiyonlarını azaltır.
Bu süreç, kalpten beyne, kıkırdaktan akciğerlere kadar pek çok sistemde bozulmalara neden olur.
Farelerdeki gençleşme etkileri
2015 yılında Mayo Clinic tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, yaşlı farelere senolitik ilaç uygulandı. Elde edilen sonuçlar oldukça dikkat çekiciydi:
– Yaşam süresi %30’a kadar uzadı,
– Kas gücü, motor beceriler ve görme yetisi iyileşti,
– Kalp-damar ve böbrek hastalıklarında azalma görüldü.
(Kaynak: Mayo Clinic Proceedings, 2015)
Bu çalışmalarda genellikle dasatinib (kan kanserleri için kullanılan bir ilaç) ve quercetin (bir bitkisel flavonoid) birlikte kullanıldı. Bu iki maddenin kombinasyonu, yaşlı hücreleri seçici bir şekilde yok etmede etkili oldu.
Fisetin, Navitoclax, Quercetin… Her biri ne işe yarıyor?
İnsanlarda güncel durum
Şu anda birkaç klinik deneyde senolitiklerin insanlar üzerindeki etkileri inceleniyor.
Özellikle Unity Biotechnology şirketinin çalışmaları dikkat çekiyor. İlk hedefler arasında yaşa bağlı görme kaybı (makula dejenerasyonu) ve osteoartrit gibi hastalıklar yer alıyor.
Ayrıca, Mayo Clinic 2023’te yaptığı bir araştırmada, dasatinib + quercetin kombinasyonunun akciğer fibrozu ve kronik böbrek hastalığı gibi yaşlılığa bağlı hastalıklar üzerindeki etkilerini araştıran erken faz deneylerine başlamıştır.
(Kaynak: ClinicalTrials.gov)
Henüz elde edilen sonuçlar sınırlı kalmakla birlikte, büyük bir umut var. Bu ilaçlar şu anda FDA onayına sahip değil ve yalnızca deneysel kullanımlar için mevcut.
Klinik sonuçlar
– 2019’da gerçekleştirilen bir çalışmada, bu iki maddenin kombinasyonu idiopatik pulmoner fibroz hastalarında güvenli bulundu ve kas gücü ile yürüyüş mesafesinde artış gözlemlendi.
– Mayo Clinic öncülüğünde böbrek yetmezliği ve osteoartrit gibi alanlarda da erken faz denemeleri sürdürülmektedir.
(Kaynak: Justice et al., EBioMedicine, 2019 / ClinicalTrials.gov)
Hollywood yıldızları ve biyohacker’lar harekete geçti
Bazı girişimciler ve biyohacker’lar, bu ilaçlara “off-label” (etiket dışı) olarak erişmeye başladı. Özellikle quercetin ve fisetin gibi doğal senolitikler, ABD’de anti-aging kliniklerinde kullanılmaktadır. Ancak bu uygulamalar FDA onayından yoksundur ve denetim dışıdır.
Dikkat! Gençleşme değil, sağlıklı yaşlanma
Senolitikler, bireyleri 20 yaşındaki hallerine döndürmeyecek. Bununla birlikte:
– Vücuttaki kronik iltihaplanmayı azaltarak yaşlılığa bağlı hastalıkların gecikmesine yardımcı olabilir,
– Yaşlı hücreleri temizleyerek organ işlevlerini koruyabilir,
– Alzheimer, kalp yetmezliği, osteoporoz gibi sorunlarla mücadelede yavaşlatıcı etki gösterebilir.
Bu noktada hedef, yaşam süresini uzatmak değil, “sağlıklı geçirilen yıl” sayısını artırmaktır.
Dasatinib + Quercetin: Yaşlı hücrelerin doğal düşmanı mı?
Bu iki molekülün kombinasyonu, senolitik etki gösterme potansiyeli açısından en çok araştırılan formülasyonlardan birisidir.
– Dasatinib: Aslen lösemi tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacı. Senescent (yaşlı) hücreleri hedef alarak onları programlı hücre ölümüne yönlendiriyor.
– Quercetin: Soğan, elma ve çay gibi bitkilerde doğal olarak bulunan bir flavonoid. Antioksidan özelliklerinin yanı sıra, yaşlı hücreleri baskılayan etkileri olduğu düşünülmektedir.
YARIN:
– Okinawa’dan Sardunya’ya, dünyanın en uzun ömürlü insanlarının yaşadığı 5 bölge: Blue Zones nedir?
– Uzun ömür formülü: Bitkisel beslenme, aktif yaşam, güçlü sosyal bağlar ve “hayat amacı”
– “% 80 doyana kadar ye”, “asansör değil merdiven”, “her gün biriyle konuş” gibi Blue Zone kuralları
– Harvard ve Stanford’dan telomer araştırmaları: Hücresel yaşlanmayı durdurmak mümkün mü?
