Osteoporoz sonucu gelişen omurga, bilek ve kalça kırıkları arasında en riskli olanı kalça kırığıdır. Her yıl dünya genelinde yaklaşık 1.6 milyon kişi bu tür bir kırık yaşamaktadır. Nüfusun yaşlanmasıyla birlikte bu rakamın artma eğiliminde olduğu gözlemlenmektedir. (Kaynak: International Osteoporosis Foundation – Global statistics, 2022)
KIRIK SONRASI SÜREÇ
Kalça kırığı meydana geldikten sonra hastalar hastaneye yatırılır, ameliyat edilir ve rehabilitasyon sürecine alınır. Ancak bu süreçle ilgili bazı korkutucu veriler bulunmaktadır:
– Her 5 hastadan biri, ilk yıl içinde hayatını kaybeder.
– %50’si bir daha yürüyemez.
– %25’i huzurevi veya bakım evine ihtiyaç duyar. (Kaynak: Journal of Bone and Mineral Research, 2021)
Evde Düşme Nedenleri
Ev içerisinde düşmelere yol açan en yaygın etkenler şunlardır:
– Kaygan zeminler ve banyo fayansları.
– Sabitlenmemiş halı ve kilimler.
– Gece lambalarının bulunmaması.
– Alçak mobilyalar ve basamaklar.
– Görme bozuklukları ile düşük aydınlatma. (Kaynak: National Institute on Aging – Fall prevention guide, 2023)
Ameliyat Sonrası Süreç
Kalça kırığı genellikle cerrahi müdahale ile tedavi edilir. Ancak yaşlı hastalarda ameliyat sonrası komplikasyon riski artmaktadır:
– Zatürre
– Pıhtı oluşumu
– Kalp ritim bozuklukları
– Yatak yaraları
Bu nedenlerle erken mobilizasyon, fizik tedavi ve bakım desteği şarttır. (Kaynak: American Geriatrics Society, 2020)
Kalça Kırığı Risk Testleri
1. Tek Ayak Üzerinde Durma Testi
– Nasıl yapılır?
Kollar yanlarda, gözler açık bir şekilde bir ayak yerden kaldırılır.
– Risk Kriteri:
Eğer 10 saniyeden kısa süre dengede durabiliyorsanız, düşme riski yüksektir. (Kaynak: Journal of Geriatric Physical Therapy)
2. 4 Metre Yürüme Testi
– Nasıl yapılır?
4 metre mesafe ölçülür, kişi normal hızda yürür ve süre tutulur.
– Risk Kriteri:
0.8 m/sn’nin altındaki yürüyüş hızı yüksek düşme riski ile ilişkilidir ve genel yaşam süresinin azalmasıyla bağlantılıdır. (Kaynak: National Institutes of Health (NIH))
3. Sandalyeye Otur-Kalk Testi
– Nasıl yapılır?
Kişi kollarını kullanmadan 30 saniyede kaç kez oturup kalkabildiği ölçülür.
– Risk Kriteri:
65 yaş üstü bireylerde 10’un altı düşük kas gücünü ve dolayısıyla kırık riskini gösterir. (Kaynak: CDC – STEADI Initiative for Fall Prevention)
4. Timed Up and Go (TUG) Testi
– Klinik ortamda yaygın bir testtir.
Sandalyeden kalk, 3 metre yürü, geri dön ve otur.
– Risk Kriteri:
12 saniyeyi geçerse düşme riski artmaktadır. (Kaynak: American Geriatrics Society)
Ameliyat Maliyeti
Kalça kırığı ameliyatı, rehabilitasyon ve fizik tedavi toplamda ortalama 75.000 TL’ye mal olabilmektedir. (Kaynak: Sağlık Bakanlığı Tedavi Geri Ödeme Listesi, 2024)
Kadınlar mı, Erkekler mi?
Kadınlarda osteoporoz daha yaygın görülse de, erkeklerde kalça kırığı daha yüksek ölüm oranlarına neden olmaktadır.
Bunun nedeni, erkeklerde osteoporozun genellikle geç teşhis edilmesi ve kırığın daha ileri yaşta meydana gelmesidir. (Kaynak: Osteoporosis International, 2023)
Menopoz ve Kemik Kaybı
Kadınlar için menopoz dönemi, kemik yıkımının hızlandığı bir dönemdir. Östrojenin azalması, kemik yapımını yavaşlatır. Menopozdan sonraki ilk 4 yıl içinde kadınlar, yaklaşık %10 kemik kütlesi kaybeder. (Kaynak: North American Menopause Society, 2020)
Kırıktan Sonra İkinci Kırık Riski
Evet, kalça kırığı geçiren bireylerde 2 yıl içinde ikinci kırık riski %50 artmaktadır. Bu durum, kemikte değil, risk zincirinde de domino etkisi yaratmaktadır. İleri yaşlardaki bireylerde hareket kabiliyeti, kas gücü ve denge refleksi daha da bozulur. Kalça kırığı geçiren yaşlıların yaklaşık %10’u, 6 ay içinde ikinci bir kırık yaşamaktadır. En sık etkilenen bölgeler omurga, diğer kalça ve pelvistir.
İlk düşüşü yaşayan bireylerin, sonraki bir yıl içinde bir kez daha düşme olasılığı %30’dan fazladır. İlk kırıkta kısmen bağımsız kalan hastalar, ikinci kırıkla genellikle uzun süreli bakım ihtiyacına girer. (Kaynak: British Orthopaedic Association, 2022)
Yarın:
– Koruyucu yaşam tarzı stratejileri
– Egzersizin tipi ve sıklığı
– Uzun vadeli düşme önleme planı
– D vitamini ve kalsiyum alımının sürekliliği
