B12 vitamini, vücudun enerji üretiminden sinir sistemi sağlığına kadar birçok kritik işlevde önemli bir rol oynamaktadır. Bu vitaminin eksikliği, anemi, hafıza kaybı, kas güçsüzlüğü ve çeşitli sinir sistemi bozuklukları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle et ve süt ürünlerini yeterince tüketmeyen kişiler ile yaşlı bireylerde B12 eksikliği riski daha yüksektir. Uzmanlar, bu önemli vitaminin eksikliğinin zamanında teşhis edilmemesi durumunda kalıcı hasarlara neden olabileceğini vurgulamaktadır.
B12 VİTAMİNİ NEDİR?
B12 vitamini, kobalamin olarak da bilinen, B vitamini ailesinin bir parçasıdır. Genellikle yalnızca hayvansal gıdalarda bulunduğu için kendine özgüdür. Bu nedenle, tamamen bitki bazlı bir diyet uygulayan bireylerin, B12 seviyelerini sağlıklı aralıklarda tutmak için takviye almaları veya bu vitaminle zenginleştirilmiş gıdalar tüketmeleri gerekmektedir.
B12 VİTAMİNİ VÜCUTTAKİ İŞLEVİ NEDİR?
B12 vitamini, DNA’nın yapımı ve onarımında kritik bir rol oynar, bu nedenle vücuttaki her hücre için gereklidir. Ayrıca, sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin üretimi için hayati önem taşır ve sinir sisteminin normal işleyişini destekler. B12 eksikliği, zamanla anormal büyüyen kırmızı kan hücrelerine ve yeterli oksijen taşıyamayan bir tür anemiye yol açabilir. Bunun yanı sıra, kısa süreli hafıza kaybı, denge sorunları ve konuşma güçlükleri gibi nörolojik problemler de gelişebilir.
B12 VİTAMİNİNİN EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELER?
- Nefes darlığı
- Dil iltihabı
- Karıncalanma (uyuşma hissi)
- Görme bulanıklığı
- Açıklanamayan yorgunluk
- Kas güçsüzlüğü
B12 EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR?
Pernisiyöz anemi, B12 eksikliğinin en yaygın nedenlerinden biridir. Bu otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminin kendi dokularına zarar vermesiyle ortaya çıkar. Pernisiyöz anemide, bağışıklık sistemi, B12’nin emilimi için gerekli mide asidi ve intrinsik faktörü üreten mide hücrelerini yok eder. Bu durum, 60 yaş ve üzeri bireylerde %1,9 oranında görülmektedir.
Bir diğer yaygın neden ise B12 vitamini açısından yetersiz beslenmedir. Bitki bazlı diyet uygulayanlar, B12 vitamininin hayvansal gıdalarda doğal olarak bulunmasından dolayı bu eksiklik riskine daha açık hale gelirler. Birleşik Krallık’ta yapılan araştırmalar, et yiyen bireylerde B12 seviyelerinin daha yüksek, veganlarda ise en düşük olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, B12’nin sindirimi ve emilimini etkileyen bazı ameliyatlar ve hastalıklar da eksikliğe yol açabilir. Örneğin, gastrik bypass, çölyak hastalığı ve Crohn hastalığı gibi durumlar bu riski artırmaktadır.
Uzun süreli bazı ilaçların kullanımı da B12 eksikliği riskini artırabilir. Metformin (tip 2 diyabet tedavisinde kullanılır) ve proton pompa inhibitörleri gibi ilaçlar bu gruptadır.
B12 AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER NELER?
B12 vitamini, esasen et, balık, deniz ürünleri, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur. Ancak hayvanlar bu vitamini kendileri üretmez. B12, bitki yiyen hayvanlar tarafından tüketilen belirli bakteriler tarafından üretilir ve bu bakteriler, hayvanların bağırsaklarında B12 vitaminini sentezler.
KİMLER B12 VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE RİSK ALTINDA?
B12 vitamini eksikliği açısından en yüksek risk grubunu aşağıdaki bireyler oluşturmaktadır:
- 60 yaşın üzerindeki yetişkinler
- Uzun süre hayvansal gıdalardan kaçınanlar
- Mide veya ince bağırsağı etkileyen ameliyat geçirenler
- Uzun süre metformin veya asit azaltıcı ilaçlar kullananlar
YETERLİ B12 VİTAMİNİ ALMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Birleşik Krallık’ta yetişkinler için önerilen B12 vitamini alım miktarı günde 1,5 mikrogramdır. Bu miktar, diğer Avrupa ülkelerinde önerilen günlük 4 mikrograma göre daha düşüktür. Eğer düzenli olarak yumurta, süt ürünleri ve/veya et tüketiyorsanız, bu önerilen miktarı sağlıklı ve dengeli bir diyetle kolayca karşılayabilirsiniz.
YETERİNCE B12 NASIL ALINIR?
B12 vitamini takviyeleri, farklı formlarda bulunabilir. Siyanokobalamin, aktif B12 formuna kolayca dönüştüğü için en etkili form olarak kabul edilmektedir. B12’nin emilimi sınırlı olduğundan, küçük ve sık dozlar, büyük ve seyrek dozlardan daha faydalıdır. Pernisiyöz anemisi olan bireylere genellikle B12 enjeksiyonu yapılmaktadır.
Birleşik Krallık Diyetisyenler Derneği (BDA), bitki bazlı beslenme uygulayanların günde en az 10 mikrogram B12 takviyesi almasını önermektedir. Yüksek dozlarda toksik etki gözlemlenmediğinden, B12 alımında belirli bir üst sınır yoktur; fakat 2 miligramdan (2000 mikrogram) fazla alınmaması tavsiye edilmektedir.
B12 SEVİYESİ NASIL BİLİNİR?
B12 seviyelerini ölçmek için üç farklı test kullanılmaktadır. En yaygın olanı toplam B12 veya serum kobalamin testidir.
B12 vitamini ölçmek için kullanılan testler:
- Toplam B12 (serum kobalamin)
- Aktif B12 (serum holotranskobalamin)
- MMA (serum metilmalonik asit)
Eksiklik belirtileri varsa veya risk grubundaysanız, aile hekiminizden test yaptırmayı isteyebilirsiniz. Ayrıca, parmak ucundan kan alınarak yapılan ev test kitleri de mevcuttur. Genellikle toplam B12 ölçülmekte, ancak hamilelik döneminde aktif B12 ölçülür.
